Het optreden van de gemeenteraad in de vergadering van 23 september is een toonbeeld van hoe het moet. Het dossier De Tirrel lag op tafel met de boodschap dat er een gigantische overschrijding van de kosten zal plaatsvinden. En dat in de fase dat de aanbesteding is afgerond en er voor de raad alleen nog bedenktijd is zolang de aannemer bedongen heeft om met het bod akkoord te gaan.
De kritiek op wethouder Blok was hard, snoeihard vanuit verschillende nuances, zeker ook vanuit de coalitiepartijen. En het eerste wat men hier als politieke conclusie kan trekken is dat de raad bepaald niet aan de leiband van het college van b. en w. loopt. Van alle kritiekpunten is er één die speciale aandacht verdient. Dat is het voorstel van Roelf Torringa van GemeenteBelangen die wil dat er een onafhankelijk extern onderzoek komt naar hoe dit allemaal zo gelopen is.
Laten we wel wezen, voor het sluiten van de gemeente De Marne, werd men geconfronteerd met een gierende overschrijding van de bouwkosten van de nieuwe school. Dat was leerzaam. Het was overigens niets bijzonders. Is er één bouwproject van gemeenten, provincie of rijk dat tegenwoordig géén serieuze overschrijdingen van het budget kent?
Het project De Tirrel verdient zo’n onderzoek. Wie het dossier langsloopt ziet het aanvankelijke probleem dat men in Winsum vijf scholen in een gebouw wilde onderbrengen. Daar bleven slechts twee scholen van over die aan de nieuwbouw van de Twaalf Hoven werden gekoppeld met de sporthal erbij. En vervolgens nog kinderopvang en dagbesteding er aan vast geplakt. Zo bijzonder is dat niet. Bezoek de Vensterschool aan de Eikenlaan in Groningen. In Luxemburg bij Schengen is twee jaar geleden een verzorgingstehuis met school, sporthal en nog wat restjes geopend. Wat De Tirrel bijzonder maakt – voor wie een beetje thuis is in de didactiek en pedagogiek – is het zeer zweverige gepraat over een nieuw onderwijsconcept dat er zou komen.
Eind 2017 gaf de gemeenteraad van Winsum het groene licht voor Winsum, met een bedrag van 22 miljoen erbij. De Hoven stond toen op 9 miljoen. Voor dit bedrag is De Tirrel overgenomen door de gemeente Het Hogeland. Iedereen, van bestuurder tot ambtenaar en raadslid, had gewaarschuwd moeten zijn – op grond van de ervaringen met de lagere school in Leens – dat er een verschil is tussen een cijfer op een bestuurlijk stuk papier en de realiteit.
Wat was die 22 miljoen, bouwkosten of stichtingskosten? Het papierwerk achter De Tirrel vereist voorzichtigheid in interpreteren. De bouwkosten is het bedrag dat de architect aanlevert, gedetailleerd uitgerekend wat alles kost, vastgelegd in het bestek waar de aannemer op inschrijft en in het contract is het prijspeil vastgelegd aan de hand van de die speciale cijferreeks van het Centraal Bureau voor de Statistiek. De enige rek die hier inzit is het beding voor méérwerk (de aannemer niet te verwijten extra werk of extra kosten). Uit het feit dat de gemeente voor 2 miljoen aan grond heeft moeten kopen van De Hoven en de sloopkosten van het oude deel moet betalen, kan men opmaken dat de stichtingskosten (leges, bouwrijp maken, vergunningen etc.) niet door die 22 miljoen is gedekt.
Op 12 december 2017 stond De Tirrel op papier voor 30 miljoen; 22 miljoen hiervan voor rekening van de gemeente. Op 23 oktober 2018 blijkt de grond die gekocht moet worden aanzienlijk duurder. Hoeveel? De Hoven doet daar geen mededeling over, zo laat een woordvoerder weten. De wethouder – dan nog Winsumer wethouder – meldt dit niet. Pas in mei 2020 neemt het college van b. en w. hierover een besluit. Dit zijn stichtingskosten.
Op 12 november 2018 – nog steeds onder Winsum – blijkt dat de maatschappelijke ruimtes voor kosten van de gemeente komen. Dat zijn bouwkosten. Wethouder Blok laat dit pas in mei 2020 de gemeenteraad weten. En dan komt 1 september 2020 eerst het goede nieuws: er is een aannemer gevonden. Het slechte nieuws: de bouwkosten en stichtingskosten vallen 9 miljoen hoger uit. Het oude bedrag 22 miljoen voor Winsum en 9 miljoen voor de Hoven is veranderd in 34 miljoen voor Winsum en 12 miljoen voor de Hoven.
Wat ging er mis? Moeten we geloven dat een architect zich in 2017 zo grandioos vergist in het verschil tussen 22 miljoen en 34 miljoen. De opdracht was toch om een sporthal, een verzorgingstehuis en 2 scholen te bouwen voor 31 miljoen in plaats van bijna 46 miljoen. Ligt het aan gebrek aan deskundigheid van een gemeente om dergelijke omvangrijke projecten te ontwikkelen? Heeft het college van b. en w. van Het Hogeland te weinig toegezien op de begrotingsdiscipline van wethouder Blok? Voor het antwoord op de vraag wat er mis ging, zou inderdaad een externe onderzoekscommissie aan de slag moeten. Een mooie klus voor de Rekenkamer van de gemeenteraad.
Harmannus Blok heeft een politieke doodzonde begaan. Hij heeft de raad op politiek cruciale momenten niet op tijd en deugdelijk geïnformeerd. Dat neemt niet weg dat hij met gedrevenheid tijdens zijn wethouderschap in Winsum en daarna in Het Hogeland de kar die De Tirrel heet, heeft getrokken. Na de harde kritiek in de raad heeft hij er begrijpelijk voor gekozen de eer aan zich zelf te houden en af te treden.
Blok was een capabele bestuurder die sport, milieu, toerisme en visserij in zijn portefeuille had. Dat zijn stuk voor stuk hoofdpijnonderwerpen die je met plezier je politieke vijand toewenst. In de lastige dossiers als groenonderhoud en afvalverwerking toonde hij zijn creatieve bestuurlijke kwaliteiten. Blok stond bekend als een gemakkelijk te benaderen persoon. Dat is een te waarderen eigenschap.
De Tirrel is niet tegen te houden. De meeste partijen in de raad zullen er mee in stemmen en verklaren dat dit nooit meer mag gebeuren en over het bedrag zullen ze stellen: één keer maar nooit weer. Alleen een heldere analyse van wat er misging kan dergelijke fiasco’s voorkomen. Deze analyse, dit onderzoek is absoluut noodzakelijk.
De Tirrel, het kost een hoop, het kost een wethouder. En nu maar hopen dat er verder geen lijken in de kast zitten.
Berto Merx
