Geboren in Rusland, gevlucht uit Oekraïne, nu ‘thuis’ in Kloosterburen

Foto: Artem, Andrei en Anastasia in hun appartementje in Kloosterburen

(Door Richard Klunder)

In Het Hogeland wonen ongeveer tweehonderd vluchtelingen uit Oekraïne, met name vrouwen en kinderen. De groep bestaat voor het merendeel uit Oekraïners die ruim twee jaar geleden na de invasie door Rusland hun land in allerijl ontvluchtten. Hoe houden ze zich staande in een, voor hun, nieuwe omgeving? En hoe kijken ze naar de toekomst? Wij gingen op bezoek bij het gezin van Artem, Anastasia en Andrei in Kloosterburen. “Wij leven voor ons zoontje.”

“You do magic!” Vader Artem geeft juf Esmee van basisschool Mandegoud in Kloosterburen een compliment. Artems zoontje Andrei (7) komt net uit school wandelen. In Oekraïne was Andrei wat schuw. In de paar jaar dat hij in Nederland is, is hij opgebloeid. “Zijn gedrag is veranderd”, zegt Artem.

Juf Esmee beaamt dat. “Andrei vraagt veel”, zegt ze. “Hij is betrokken en gemotiveerd, heeft een actieve houding in de groep.” Op de basisschool lopen acht kinderen uit Oekraïne rond. Dat is voor de kinderen wennen, maar voor Esmee en haar collega’s ook. “In het begin wisten wij ook niet wat we moesten doen. Je hebt natuurlijk een taalbarrière. We werken nu veel met afbeeldingen en gebaren, dat werkt eigenlijk heel goed.”

Artem (34) loopt met zijn zoontje naar huis, een klein appartement op een steenworp afstand van de school. Ze wonen daar met z’n drieën. Zijn vrouw Anastasia (31) zit achter de computer. Zij volgt een cursus Engels. Artem zelf drukt zich ook in het Engels uit, maar heeft net als zijn vrouw al behoorlijk wat Nederlandse woorden geleerd. Omdat het Engels van Artem wat beter is, voert hij vooral het woord.

Extra risico

Artem kan zijn gezin zelf onderhouden. Hij krijgt een bescheiden salaris van een bedrijf in Oekraïne waar hij technische support op afstand levert. En hij heeft verschillende tijdelijke baantjes in Nederland gehad via een uitzendbureau. Het liefst vindt hij werk met meer vastigheid. “Ik ben geen IT’er, maar kan wel helpen in technische ondersteuning. Dus werkgevers kunnen zich melden”, lacht hij.  

Artem, Anastasia en Adrei kwamen in 2022 naar Nederland, vlak na de invasie door Rusland. Artem komt oorspronkelijk uit Rusland. Hij leerde zijn Oekraïense vrouw in 2013 kennen in de Krim, en ze woonden enige tijd in Rusland voordat ze naar Oekraïne vertrokken. Na de invasie  werden Artem en de plaatselijke politiechef het er snel over eens dat het voor Artem verstandig was om te vluchten. Want als geboren Rus zou Artem extra risico lopen als heel Oekraïne door de Russen zou worden bezet.

Via Roemenië en Polen kwamen ze uiteindelijk in Nederland terecht. Dat gebeurde mede op advies van een Nederlandse vriend van Artem die in Bedum woont. Daar had hij online al regelmatig contact mee omdat ze beiden een passie voor auto’s delen. Artem: “Kom naar Nederland, zei mijn vriend in Bedum. Je bent hier welkom. Hij heeft ons geweldig geholpen. Wij zijn trouwens niet gevlucht omdat we arm zijn. Dat is een misverstand dat sommige mensen hebben. Wij zijn gevlucht voor de oorlog, we willen Andrei beschermen. We leven voor ons zoontje.”

Gehersenspoeld

Artem’s liefde voor zijn geboorteland is weg. Contact met zijn Russische familie heeft hij nauwelijks meer. “Ze zijn gehersenspoeld door Russische propaganda. Er is geen vrije pers meer in Rusland. Veel Russen staan achter de invasie van Oekraïne.”

Als een familielid belt, geeft Artem gelijk de telefoon aan zijn zoontje. Hij wil zelf niet meer met familieleden praten. “Het contact met Andrei kan ik ze niet ontzeggen. Maar daar blijft het bij.”

Rusland gaf als belangrijke reden voor de invasie dat Russen in Oekraïne zouden worden onderdrukt en vernederd. Artem heeft daar als geboren Rus nooit iets van gemerkt. “Ik had vrienden in Oekraïne en heb veel steden bezocht. Ik ben nooit enige haat tegengekomen. Het is Russische propaganda.”

Artem praat snel, vooral als hij over de oorlog en zijn tijd in Oekraïne praat. Zijn vrouw zegt dat haar man vroeger rustiger was. “Het heeft met emotie te maken. En met onzekerheid over de toekomst. Ik merk dat hij ongeduldiger is.”

Het gezin woonde in Mykolajiv, vlakbij Cherson. Artem en Anastasia laten foto’s en video’s zien hoe de stad onder vuur is genomen door de Russen. Anastasia heeft haar oma verloren tijdens een bombardement. De flat van haar broer is verwoest.  (verhaal gaat verder onder de foto’s en video’s)

Een raketinslag bij een speelplaats, tegenover de flat waar Artem, Anastasia en Andrei woonden (foto genomen door familie)

Een verwoest legervoertuig verderop in de straat (foto genomen door familie)

Dankbaar

Om de paar zinnen benadrukt Artem dat hij dankbaar is dat Nederland hem heeft opgevangen. Ook als hij zijn appartementje (twee kamers inclusief een keukentje, Andrei slaapt in de woonkamer) straks moet verlaten. Hij wordt samen met andere gezinnen uit Oekraïne ondergebracht in het gebouw van het voormalige Het Hogeland College in Wehe-den Hoorn. Als de verhuizing ter sprake komt, kijken Artem en Anastasia elkaar aan. Ze zullen een deel van hun privacy verliezen. Maar er volgt geen enkele wanklank. Artem: “Wij zijn dankbaar voor alles.”

Toekomst

Hebben Artem en Anastasia een idee over hoe hun toekomst er uit ziet? in Nederland blijven, of terug naar Oekraïne? Artem twijfelt over dat laatste. “Het normale leven lijkt wel over, daar. Er is geen ‘common sense’ (gezond verstand) meer in de wereld. Hoeveel geld is er straks wel niet nodig voor een wederopbouw? Hele steden liggen in puin. Aan de andere kant missen we onze familie. Wat we ook beslissen: voor ons staat de veiligheid van Andrei voorop.”

“We leven bij de dag”, vult Anastasia aan. “Jullie land lijkt wel op een museum. Alles mooi schoon, een mooie natuur.”

Ook gemeentelijk projectleider Marleen Fleer betwijfelt of veel Oekraïners straks terug gaan als het weer enigszins veilig is. “Een aantal is hier redelijk gesetteld. De vraag is of ze terug kúnnen gaan. Waar naar toe? Door de oorlog is zoveel verwoest. Een aantal mensen dat hier in de opvang zit is al teruggegaan, maar ze kwamen weer terug naar Nederland omdat het zo onveilig was in Oekraïne. Ik vermoed dat een meerderheid niet terug gaat. Maar we weten het gewoon niet.” 

In Het Hogeland verblijven ongeveer tweehonderd vluchtelingen uit Oekraïne. Van die groep verblijven 140 in de gemeentelijke opvang, 60 Oekraïeners wonen zelfstandig of in een gastgezin. Minder dan twintig procent van de vluchtelingen is man. “Het gaat overwegend om een zelfredzame groep mensen”, zegt projectleider Marleen Fleer van de gemeente.

Hoe staat het met de geestelijke gesteldheid van de mensen? Fleer: “Ik vind dat lastig om te beantwoorden, ik kan geen algemeen beeld geven. Oekraïeners lopen ook niet te koop met psychische problemen. Dat hoort bij de cultuur. Wel zie ik uitingen van stress. Bijvoorbeeld als mensen weer moeten verhuizen omdat ze in een woning zitten die gesloopt wordt. Er is een gezin dat in twee jaar tijd al negen keer is verhuisd. Dat is ook de reden waarom we twee vaste locaties openen in Wehe-den Hoorn en Roodeschool. Ze moeten dan voorzieningen delen, zoals een badkamer en toilet, maar ze kunnen dan in ieder geval langere tijd op één plek verblijven. Dat geeft enige rust.”

Vluchtelingen die willen praten over hun gevoelens en emoties kunnen hulp krijgen van de gemeente en de provincie.

Op zijn verzoek vermelden we de achternaam van Artem niet: familie en vrienden in Rusland en Oekraïne kunnen er last van krijgen als zijn naam volledig wordt genoemd

Waarom worden vluchtelingen in Het Hogeland ondergebracht op twee plekken, in plaats van verspreid over de gemeente? Daarover schreven wij eerder dit verhaal:

Oekraïners naar Wehe-den Hoorn en Roodeschool