Diefstal in de kerken: vooral vrijwilligers zijn het slachtoffer

Kerken in Zeerijp, Oosterwijtwerd, Middelstum en ‘t Zandt zijn slachtoffer van inbraken, meldde de politie recentelijk  in een persbericht. Om wat voor inbraken het ging vermeldde het persbericht niet. Evenmin wat er was gestolen. De diefstallen hebben vooral de vrijwilligers die de kerken beheren, geraakt: “Ik heb er slecht van geslapen”. Voor ons de reden om op onderzoek te gaan: met de deerstalker op ‘t hoofd en pijp in de mond gaan we als Sherlock Holmes op pad.

De Hipppolytuskerk in Middelstum ligt midden in het dorp. Aan een zijdeur van de kerk hangt een bordje met ‘HIER OPENEN’. Eenmaal binnen wordt de grootsheid van de kerk zichtbaar met prachtige gewelven. De kerk wordt veel gebruikt voor concerten en opnamen vanwege twee redenen. De akoestiek is de eerste, en als je de kerk binnen bent, wordt de tweede reden ook duidelijk: een orgel zo breed als de kerk zelf. (artikel gaat verder onder foto)

Offerblokje
Op een tafel liggen folders, over de kerk en de omgeving, en een gastenboek. De recentste bezoekers komen uit Amsterdam, Haastrecht, Amersfoort en Pieterburen.  De website van de kerk laat foto’s van een doopbekken, avondmaalskan en avondmaalsbeker zien maar die zijn nu niet te vinden. Komt het doordat ze zijn gestolen tijdens de inbraak?

Hipppolytuskerk-beheerder Mark van Dijken helpt ons meteen uit de droom als we hem spreken. Er zijn geen voorwerpen gestolen, maar zegt hij: “Het geld uit de giftenpot is weg.”  Bezoekers kunnen een gift doen of een ansichtkaartje kopen en dat geld wordt dan gestopt in het collectepotje, ook wel offerblok genoemd. Nu blijkt dus dat het geld uit dat offerblokje is gestolen. Volgens Van Dijken gaat het om ongeveer € 50,00. “Dit is de derde keer al in vijf maanden”, zegt Van Dijken, “we zijn wel aan de beurt in Middelstum.”

Niet alleen in Middelstum werd het offerblok-geld door een dief meegenomen, maar ook uit de kerken in Zeerijp, Oosterwijtwerd en ‘t Zandt. Deze vier kerken zijn eigendom van de Stichting Groninger Kerken die als doel heeft het in stand houden van ‘historische, rijksmonumentale kerkgebouwen in de provincie Groningen’. Ook wil de stichting de belangstelling voor kerken bevorderen. Dat betekent dus dat de kerken dagelijks open en toegankelijk zijn voor iedereen. Dus ook voor dieven. (artikel gaat verder onder foto)

Vrijwilligers
Ondanks dat Groninger Kerken eigenaar is van de kerken, worden ze bestierd door vrijwilligers in de dorpen. “Ze betalen zelf de energiekosten maar ze mogen ook zelf activiteiten organiseren, zoals braderieën en concerten om quitte te spelen of zelfs een beetje winst te maken”, vertelt Daphne de Bruijn van Groninger Kerken. De donaties die in de offerblokken komen zijn niet voor Groninger Kerken maar voor hen, vertelt ze. Nu blijkt dat bij de vier kerken geen waardevolle spullen zijn verdwenen maar het geld uit het offerblokje is gestolen. De gestolen bedragen variëren per offerblok van enkele euro’s tot ongeveer vijftig euro. De Bruijn zegt dat niet het geld zozeer het probleem is maar wat het voor de vrijwilligers betekent. Ze kent een vrijwilliger in Zeerijp die vertelde haar dat ze er slecht van had geslapen. “Die schrikken ervan en hebben een akelig gevoel dat iemand aan hun spullen in hun kerk in hun dorp heeft gezeten. Ik vind dat vervelender dan de diefstal zelf.”

De Jacobuskerk van Zeerijp is ook zo’n grote imposante kerk. Er hangt geen bordje “HIER OPENEN” maar de vlag hangt uit dus de kerk zal wel open zijn, denken we. Ook hier is een tafel met folders en kan je er een boekje over Annette Katan kopen. De Joodse Annette zat in 1943 ondergedoken bij de familie Bosker in Zeerijp. De 17-jarige is na verraad afgevoerd en overleed in Auschwitz. Het boekje is te koop voor € 3,50. Betaling kan via het scannen van de QR-code die op de tafel ligt. (artikel gaat verder onder foto)

Doopbek
“We adviseren met klem om QR-codes te gebruiken en raden de offerblokken af”, zegt Daphne de Bruijn. Maar de uiteindelijke beslissing ligt bij de vrijwilligers zelf en vanuit Groninger Kerken is er geen verplichting om de QR-codes te gebruiken, vertelt ze. Maar een bezoeker van de kerk in Zeerijp die het boekje kocht, trok zich niks aan van de QR-code en een offerblokje: de bezoeker liet € 3,50 in contant geld achter, op het blaadje van de QR-code.

Toch zijn we benieuwd waarom alleen geld werd gestolen en geen waardevolle doopbek? Het antwoord is redelijk simpel: de doopbek en andere waardevolle spullen, oftewel roerende goederen, zijn niet meer in de kerken aanwezig. Die staan in museum De Groninger Zilverkamer in Appingedam en in het depot van het Groninger Museum. “Mocht een kerk, bijvoorbeeld met kerst, het religieuze servies willen gebruiken dan kunnen ze een verzoek indienen en dan halen we het uit het depot”, vertelt De Bruijn. Wel met de voorwaarde dat er toezicht is als het in bruikleen is bij de kerk.

Dader
Maar hoe zit het nu met de dader, of zelfs daders? In Zeerijp vertelt een bewoner dat hij iemand zag op de dag van de diefstal die zich achterdochtig gedroeg rond de kerk. Volgens de bewoner leek het op een verslaafde. Beheerder Van Dijken in Middelstum vertelt dat ze “een persoon in gedachten hebben en de politie is al bezig met die persoon.” Maar het is volgens hem niet duidelijk of deze persoon verantwoordelijk is voor andere diefstallen in de kerken.
Daphne de Bruijn van Groninger Kerken vertelt dat een jaar of zeven geleden dit soort diefstallen ook zijn geweest. “Er gaan zelfs geruchten dat het nu dezelfde man is die zeven jaar geleden ook al daarvoor is opgepakt”, vertelt ze.  (artikel gaat verder onder foto)

QR-code
In Oosterwijtwerd zijn ze preciezer in de daderbeschrijving. Op de deur van de Mariakerk hangt een groot geel vel met daarop de tekst: “Het zou gaan om een (witte, kalende) man met een fiets”. Toch laten de vrijwilligers van deze kerk zich niet uit het veld slaan door de diefstal. Er kan nog steeds contant geld worden gedoneerd want “het kluisje in het koor van de kerk is nieuw en stevig”.

Of anders kan er via de QR-code geld worden overgemaakt want dat betalingsmiddel “is in deze omstandigheden nog veiliger”. Alhoewel Daphne de Bruijn pas geleden toch wat twijfels had bij de QR-code. In een Belgische krant stond een artikel over een oplichter die zijn eigen QR-codes plakte over andere betaal QR-codes. “Waardoor het geld op zijn rekening kwam. Dus ik dacht wel: dit is een nieuwe uitdaging”, aldus De Bruijn.

Maar is er dan geen enkele manier om te voorkomen dat er geld wordt gestolen? Niet echt, volgens de mensen die we spraken. Camera’s plaatsen is geen optie voor beheerder Van Dijken. “Het is een openbare ruimte en het kost klauwen met geld”, zegt hij. Voordat we onze deerstalker en pijp weer opbergen heeft Daphne de Bruijn nog wel een suggestie om het bedrag lager te houden bij diefstal: Elke dag het offerblokje legen.

Door: Bernd Kruyt
Uitgelichte foto © Omroep Het Hogeland