Recensie: Een anker is méér dan een stuk ijzer

Het boek ‘Ankers op het droge’ van Caroline Penris is innemend en geeft tegelijk een wat schurend gevoel. En dat is een compliment voor de fotografe uit Eenrum.

Het boek bestaat uit foto’s van ankers en stukken tekst over de eigenaren daarvan. Herinneringen, verhalen en symboliek zoals de auteur het zelf noemt. Met een voorwoord van de schrijfster Ingeborg Nienhuis. Caroline Penris heeft mooie foto’s gemaakt. Een anker is een gebruiksvoorwerp in de scheepvaart. Ze hebben om en nabij dezelfde vorm en zijn even zo van hetzelfde materiaal gemaakt, zeg maar ijzer. Ankers gaan verloren, worden opgevist, en hergebruikt in een tuin, bij een bedrijf neergelegd en krijgen op het droge een andere functie: ze worden een siervoorwerp. De mooiste foto staat op pagina 39. Het anker ligt op de kade in Lauwersoog als een stuk roest, iets overtolligs dat er is neergelegd en is blijven liggen. Op de foto is het bijna een stilleven geworden, wachtend op de tijd die voortschrijdt en het machtige materiaal zal verpulveren. Deze foto is heel goed omdat het anker vol in het beeld staat, zonder ingewikkeld zoeken naar een invalshoek, en tegelijk de context ervan, de vlakte van de kade, weet te vatten. In de foto van Matthijs van der Ploeg weet ze de enorme omvang van het anker uit te drukken door Matthijs er naast te zetten, als een meetlat, en dan nog zien we maar een deel van het anker. Zo groot is dat.

Caroline weet de kracht van de fotografie optimaal te benutten. Het komt aan op goed te kijken, te zoeken wat je in beeld wil hebben, vooruitzien of aanvoelen hoe in de zwart-wit afdruk de tinten grijs zullen uitvallen. Het is wat het uiteindelijk is en achteraf kun je nog wat bijwerken en dat was het dan.

In de teksten bij de foto’s vertellen mensen het verhaal bij hun anker. Je krijgt haast de indruk dat het leven van deze mensen grotendeels aan een anker vast zit. Aandoenlijk is het verhaal van een brugwachter die op Lauwersoog voor 250 euro een reuzenexemplaar kocht van een Duitse garnalenvisser. En toen moest die twee ton ijzer nog naar Woudbloem, een dorpje bij Slochteren. En daar ligt het in de schaduw van de trotse eigenaar.

Een anker aan land is een teken, een min of meer vaststaand beeld dat naar een beperkte betekenis verwijst. Ingeborg Nienhuis stipt in het voorwoord de christelijke betekenis van ‘hoop’ aan, hoop op een goede afloop, uit de drieslag Geloof, Hoop en Liefde van de apostel Paulus uit de brief aan de Korintiërs. Hoop op genadevolle behouden terugkomst van zee, die woest en dodelijk is, met het anker als teken daarvan in de christelijke traditie. Het anker vindt men terug in havensteden op kerken, andere gebouwen, als naam voor instellingen. Het anker heeft zich breder vastgezet als teken met de betekenis maritiem. Op uniformen, als embleem voor de marine, op namen voor cafés en cafetaria’s.  In toeristische plaatsen kan men zich een wat vodderige witte kapiteinspet met ankertje verschaffen zodat iedereen wel een beetje kapitein kan worden.

Wat een beetje schuurt is de relatie tekst en foto’s. De teksten geven ‘petite histoire’ van een mens en zijn anker en Penris levert er een sympathieke kleine etnografie mee af van dat vreemde verschijnsel van ankers op het droge. Deze teksten zijn zo interessant dat ze hier en daar de foto’s overweldigen. Dat zit in de aard van haar project ingebakken en dat het wat schuurt is een teken dat het geen doorsnee fotoboek voor op de koffietafel is.

Het mooiste verhaal is dat van een schipper die 60 jaar geleden met wat kompanen in de Rotterdamse wijk Katendrecht terecht kwam. Hij noemt het zelf “wat toendertijd bekend stond als hét uitgaanscentrum van Nederland,” wat toch het mooiste eufemisme is voor een befaamde hoerenbuurt annex Chinatown. Hij liet er een tatoeage zetten, een anker. “Het anker heeft voor Kees een symbolische waarde waar hij erg aan hecht. ‘Geloof, trouw en houvast. De hoop als een anker voor de ziel, dat was onze trouwtekst,’” zo noteert Penris. De kleuren rood en geel in het anker op zijn onderarm zijn in de loop der jaren verdwenen en op de foto rest nog een wat verlopen tekening. Een mooi beeld: het teken is vervaagd, de hoop is gebleven.

Berto Merx

Caroline Penris: Ankers op het droge. Herinneringen, verhalen en symboliek. Uitgave in eigen beheer. Prijs: 15 euro exclusief verzendkosten via www.carolinepenris.nl. Het boek is ook te koop in het kerkje van Klein Wetsinge waar van 4 tot 29 januari een expositie van de foto’s is te zien. Raadpleeg de openingstijden op de website van het kerkje.