HET HOGELAND – In de nacht van 24 op 25 december 1717 braken in de hele provincie Groningen de dijken door, vooral de dijken bij Kloosterburen en Finsterwolde waren zwaar beschadigd. Rond het middaguur stond het water tegen de stadswallen van de stad Groningen aan. De gehele provincie Groningen was veranderd in een zee. De kerstvloed van 1717 drukte de Groningers met hun neus op de feiten. De dijken waren in slechte staat en de experts die dit aankaartten werden neergezet als doemdenkers. Helaas worden de lessen uit het verleden te vaak vergeten. Hoe reëel is de kans dat de kerstvloed van 1717 zich zou kunnen herhalen in de toekomst?
De Nederlanders zijn in een constant gevecht met het water. Grote delen van Nederland liggen onder water en worden beschermt door de binnen- en buitendijken. Daarentegen is Nederland de veiligste delta ter wereld. De Deltawerken zijn wereldberoemd, experts van over de hele wereld komen kijken naar onze verdedigingslinie tegen het water. Helaas kwamen ook de Deltawerken pas van de grond nadat de Nederlanders wederom met hun neus op de feiten werden gedrukt.
In de nacht van 31 januari op 1 februari 1953 braken verschillende dijken in Zeeland, West-Brabant en Zuid-Holland. De te zwakke en lage buitendijken begaven het nadat er urenlang massa’s water op de dijken hebben in staan beuken. Grote delen van zuidwest Nederland stonden binnen enkele uren onder water. Rijkswaterstaat onderkende in de jaren 20 van de vorige eeuw al dat grote delen van de verdedigingslinie tegen het water in Nederland te zwak waren. De grootste prediker van dit gevaar was waterstaatkundig ingenieur Johan van Veen. De in Uithuizermeeden geboren Johan van Veen is bekend als de geestelijk vader van onder meer de Deltawerken en de Eemshaven. Al in 1942 leverde hij een rapport af die bekend staat als het ‘verlandingsplan’. In het rapport gaf van Veen aan dat de huidige waterwerken niet bestand waren tegen grote stormen en dat er zeer rigoureuze maatregelen genomen moesten worden om het dreigende gevaar af te wenden. Van Veen krijg weinig bijval ten aanzien van zijn ambitieuze plan. Ook van Veen werd afgedaan als een doemdenker. Na de watersnoodramp van 1953 zijn grote onderdelen van zijn verlandingsplan overgenomen en gerealiseerd in de Deltawerken. Ook hier was eerst een ramp voor nodig om de bestuurders en de bevolking wakker te schudden. In Uithuizermeeden is het Johan van Veenplein naar hem vernoemd. De Meijster is onder de Nederlanders en de Hogelandsters echter vrij onbekend.
En dan nu naar het heden. Door de opwarming van de aarde smelt er veel landijs wat de zeespiegel doet stijgen. Ook zet water uit naarmate het warmer wordt, hierdoor stijgt de zeespiegel automatisch mee met de opwarming van de aarde. De huidige Deltawerken zijn gebouwd zodat ze een stijging van 40 centimeter aan kunnen. Nieuwe projecten zijn bestand tegen 1 meter zeespiegelstijging.
De scenario’s ten aanzien van de stijging van de zeespiegel lopen uiteen. Wat gebeurt er als we niks doen en doorgaan met de huidige wereldwijde uitstoot? Een zeespiegelstijging van 2 meter in 2100, daar komt tot 2200 nog eens 5 meter bij. Deze getallen zijn vrij lastig te bevatten, in de praktijk betekent dit dat grote delen van Nederland, waaronder Het Hogeland, onder water komen te staan. Dit is het ‘worstcasescenario’. Stel dat de gehele wereld de klimaatdoelstellingen van het Klimaatakkoord van Parijs haalt. In dit geval verwachten wetenschappers maximaal een stijging van 1 meter tot aan 2100. In het meest gunstige scenario zitten nieuwe projecten, die 1 meter stijging aan kunnen, dus al aan hun maximum in 2100.
Nederland is van de wereldwijde uitstoot afhankelijk van andere landen. Wat wij echter wel in eigen handen hebben is ons zo goed mogelijk voor te bereiden op elk mogelijk scenario. Sinds de jaren 50 van de vorige eeuw is er veel veranderd. Sinds 2011 heeft Nederland een Deltacommissaris die verantwoordelijk is voor de bescherming tegen hoogwater en om de zoetwatervoorziening veilig te stellen. Het Deltaprogramma heeft in de periode 2019-2032 een budget van 17,5 miljard euro. Er zijn veel knappe koppen bezig met de bescherming van Nederland tegen het water. Er zijn echter scenario’s denkbaar waarin zij zo goed als machteloos staan tegen het opkomende water. Nederland heeft door haar gehele geschiedenis een haat-liefdeverhouding met het water. We hebben land gewonnen ten opzichte van het water, we zijn door de handel over water een welvarend land geworden en het bood bescherming in tijden van oorlog. Het kan echter ook het einde betekenen van het Nederland hoe we die nu kennen. God created the world but the Dutch made the Netherlands, een uitspraak die vooral internationaal bekend is. Laten we de geschiedenis niet vergeten en de lessen hieruit meenemen naar de toekomst./JU
