Stervend overwonnen

BAFLO – Dinsdag 4 mei 2021 om 19.00 uur werd op initiatief van de Bafloer Roel Meijer op de begraafplaats te Baflo een plaquette onthuld op de graven van de ouders van Piet en Jaap Gootjes. Beide verzetsstrijders kwamen op 11 februari 1944 tijdens een vuurgevecht met de Duitse bezetters om het leven in Middelstum. Door een dorpsgenoot was hun schuilplaats verraden.

Hun schuilplaatsverlener Klaas Bos werd daarbij doodgeschoten en zijn vrouw Trijntje Bos-Terpstra werd gearresteerd en afgevoerd naar een concentratiekamp in Duitsland, waar ze later overleed. Pieter en Jaap Gootjes zijn op 19 februari 1944 gecremeerd in Westerveld. De urnen met hun as, werd – weer door verraad – vijftien maanden later nog door de S.D. van Amsterdam, uit Westerveld weggehaald en meegenomen. Ze zijn nooit meer teruggevonden.

Dominee Gootjes was al voor WO II predikant van de Gereformeerde Kerk aan de Heerestraat in Baflo. In de crisisjaren ver voordat de Duitsers Nederland binnenvielen, volgde hij het nieuws over de oorlogsdreigingen in Europa op de voet. Ook in Baflo was er sprake van werkloosheid en dominee Gootjes organiseerde koffieochtenden in het verenigingsgebouw Concordia om de mensen te vertellen wat er aan de hand was en vooral ook wat er dreigde te gebeuren. Hij werd later wel de geestelijk leider van het verzet genoemd in Baflo.

Zijn beide zoons Pieter en Jaap Gootjes ontpopten zich vanaf het begin van de oorlog als twee mensen die trouw waren aan hun vaderland. Piet wilde trouw zijn aan het vertrapte Nederland en was al snel betrokken in het illegale werk. Hij weigerde als student medicijnen de studentenverklaring te ondertekenen, meldde zich in mei 1943 niet om zich als student voor de arbeidsinzet in Duitsland in te laten schrijven.

Zijn broer Jaap was zelfs nog eerder in het illegale werk terecht gekomen. Hij was onbezoldigd medewerker (volontair) op het gemeentehuis in Baflo, belast met de uitgifte van persoonsbewijzen. Dat bood hem de gelegenheid om veel valse persoonsbewijzen te maken voor veel onderduikers, totdat controle hem dwong om op 17 januari 1943 onder te duiken. Vier maanden daarna kwam hij in contact met een Knokploeg uit N.W.-Overijssel.

Beide broers werkten nauw samen in het verzet. Zij waren betrokken bij de 1^e overval in Nederland op een distributiekantoor in het Friese Langweer. De ene sabotagedaad volgde de andere.

Vooral Jaap werd overal gezocht en zelfs tweemaal kwam hij als op te sporen persoon in het politieblad dat over alle marechausseekazernes werd verspreid. Jaap had veel vrienden en was geliefd onder de verzetsstrijders. Hij was zacht van karakter, gevoelig en makkelijk in de omgang.

Maar hoe grover de inbreuk op de rechten van de Nederlanders werd, hoe feller was vooral het verzet van Piet. Hij zag het illegale werk als zijn roeping. Zijn verzet was vooral niet tactisch, maar principieel. Tegenover de totale oorlog van Duitsland, plaatste hij het totale verzet. Nadat hij in Baflo belijdenis van zijn geloof had afgelegd, bereidde hij de overval op het distributiecentrum (Concordia) in Baflo voor en drie dagen later slaagde deze overval, waarbij ze dorpsveldwachter Meijer gijzelden en de bewaker bedwelmden.

Op 11 februari 1944 werden beiden door de S.D. uit Groningen aangevallen in het huis van Klaas Bos. Ze lieten zich niet overgeven. Vanwege de martelmethodes van de S.D. durfden ze niet voor zichzelf instaan en dan wellicht hun vrienden te verraden. Dan maar met de wapens in de vuist te sterven. Ze verwonden de bevelvoerende officier van de S.D, zwaar, zodat de vijand aanvankelijk terugweek. Biddend bereidden zij zich onder de kogels van de vijand, die het huis had omsingeld, voor op het einde van hun leven. Toen ze het huis toch wisten te ontvluchten en het veld in renden, werd Jaap in zijn been geschoten en kon niet verder. Piet bleef bij zijn jongere broer. Een uur lang wisten zij zich nog te verdedigen in een weiland, terwijl ze ook nog papieren die anderen konden schaden, hebben verbrand. Tenslotte zijn ze in elkaars armen onder mitrailleurvuur van een uit Groningen te hulp geroepen afdeling van twintig Duitse soldaten, gevallen. Deze ingrijpende gebeurtenis is op een indrukwekkende wijze in beeld gebracht door de beide filmmakers van de documentaire “Dat Vergeet Je Nooit” van de “Stichting De Tweede Wereldoorlog” in Baflo.

Op 3 januari 2021 is een zus van Piet en Jaap, Alida Maria Louisa Gootjes, overleden. Zij is daarmee het laatste kind van Jacob Gootjes en Maria Louise Gootjes-Veldman, die is heengegaan. De familie is nu herenigd en rusten bij elkaar op de algemene begraafplaats aan de Tinallingerweg nabij Baflo. Wij herdenken ze met heel veel respect.

Op dag van de dodenherdenking 4 mei 2021 om 19.00 uur is de gedenksteen van Piet en Jaap Gootjes onthuld door Piet Gootjes, een neef van de familie Gootjes, in het bijzijn van bestuursleden van de Historische Kring Baflo (Jaap Frankes), de Algemene Oranjevereniging Baflo (Nico Werkman) en de stichting WO II Baflo (Roel Meijer en Ulfert Molenhuis). Namens hen is ook een bloemstuk gelegd met op de linten hun schuilnamen “Koos en Daan” en de tekst “Stervend overwonnen”, vermeld in goud.

Tekst: Ulfert Molenhuis

Foto’s: Arie Molenhuis