Arbitragecommissie: regering moet miljarden bijleggen voor de jeugdzorg

DEN HAAG – Door de enorme financiële tekorten in de jeugdzorg, raakten gemeenten en de regering in conflict. Een arbitragecommissie heeft nu in een zwaarwegend advies bepaald dat het Rijk miljarden vrij moet maken, zo meldt NRC Handelsblad dat het advies heeft ingezien.

Het Rijk moet miljarden compenseren aan gemeenten voor de financiële tekorten in de jeugdzorg. Dat heeft een arbitragecommissie bepaald, nadat het kabinet en de gemeenten hierover in conflict raakten. Dit “zwaarwegende advies” aan het volgende kabinet zal vrijdag worden besproken in de ministerraad.

Een onafhankelijke ‘commissie van wijzen’, voorgezeten door voormalig topambtenaar Richard van Zwol, moest antwoord geven op de vraag wat te doen met het huidige tekort van 1,7 miljard euro en bepalen wat er nodig is om de jeugdzorgkosten weer onder controle krijgen. Het oordeel, ingezien door NRC, luidt dat het Rijk de komende jaren structureel geld dient vrij te maken om het gat in de begroting te dichten. In 2022 gaat het om 1,9 miljard euro. Het bedrag loopt af naarmate besparende maatregelen effect hebben.

Het nieuwe kabinet moet volgens de commissie ook fundamentele keuzes maken over de reikwijdte en uitvoering van de Jeugdwet. Op dit moment is er bijvoorbeeld geen grens aan de jeugdhulpplicht van gemeenten – er moet helderheid komen over waarvoor zij precies verantwoordelijk zijn. De optie voor een inkomensafhankelijke eigen bijdrage voor alle jeugdzorg ligt op tafel.

Ook moeten gemeenten van elkaar leren. Niet alle gemeenten hebben nu zicht en grip op hoe het jeugdzorggeld wordt besteed. Onlangs bleek dat gemeenten die zelf kampen met hoge tekorten, nauwelijks ingrijpen wanneer jeugdzorginstellingen hoge winsten maken.

De Vereniging Nederlandse Gemeenten schakelde in maart arbitrage in nadat overleg met het demissionaire kabinet op niets uitliep. Een uitzonderlijke stap: nooit eerder werd op deze manier een geschil tussen het Rijk en lagere overheden beslecht. Om de meest acute problemen op te lossen – lange wachttijden en het tekort aan crisiscapaciteit in de jeugd-ggz – trok het kabinet onlangs nog eens 613 miljoen euro uit.

Toen de gemeenten in 2015 verantwoordelijk werden voor de jeugdzorg, was de verwachting dat zij de zorg efficiënter en goedkoper zouden kunnen verstrekken. Het tegendeel bleek waar: er kwam niet minder, maar meer vraag naar jeugdhulp en de kosten per kind namen toe. Volgens de arbitragecommissie waren gemeenten hier niet goed op voorbereid en heeft de rijksoverheid de geschatte financiële voordelen van de decentralisatie „te gemakkelijk ingeboekt”.

Vele rapporten waarschuwden het kabinet de afgelopen jaren over de crisis in de jeugdzorg. In april schreven vijf landelijke instanties een manifest, en vorige week kwam ook de Sociaal Economische Raad met een dringend advies om het systeem te verbeteren.