Onderdendam ( Gr. ) Woensdag 9 Maart 2022, 05u35 ( Wintertijd )

“ O- wind. Windkracht 1. Praktisch windstil. Helder. Een meerkoet [ Fulica atra L. ] verwelkomt me , zo lijkt het wel, met een luid keffen vanuit het Boterdiep als ik het bruggetje over dat kanaal opklim met onze hond Nantske. Het is nog pikdonker, maar aan de horizon gloort er al wel een beetje grijs. Alleen dat keffen is niet voor mij bedoeld. Het is baltsgedrag. Links van de brug keft een tweede meerkoet terug, eerst heel zachtjes en bescheiden, dan rolt een reeks van hartstochtelijk smekende  klanken over het water. Dat ook vanochtend er tamelijk bewegingloos bij ligt. Het klein beetje stroming dat ik constateer is nauwelijks in staat de ovalen lichtvlekken op het oppervlak van plaats te doen veranderen. Die vlekken, eerder schijfjes goudgeel licht, zijn de weerkaatsing van de straatlantaarns langs de walkant. Zelden heb ik daarnaast, goed kan ik ze zien vanaf mijn hoge standplaats , de toplichten van de drie windmolenparken zo helder zien flikkeren. Het lijken wel een stel vurige tongen daar aan de oostelijke horizon.

‘ Goeie botter ‘

Kom op, zeg, het is nog lang geen Pinksteren, Willemen, zelfs geen Pasen. 27 Maart , dus ruim over veertien dagen is het pas halfvasten. Dan trekt de uitgestelde Carnavalsoptocht in Tilburg, waar mijn jongste zus woont, door de straten. En op die dag wordt de vasten verbroken. Althans dat was zo, toen ik nog een klein kind was eind jaren veertig van de vorige eeuw. Je mocht dan even een snoepje nemen , kan ik me herinneren, alleen niet teveel. Maar niet aan je vastentrommeltje komen waar de hoeveelheid snoep die je bij het boodschappen doen kreeg, tijdens de veertig daagse vasten in werd bewaard. Pas op Paaszaterdag mocht je dat hele trommeltje leeg eten. Nu moeten mensen, omdat alles zo schreeuwend duur wordt door de oorlog, vanzelf gaan versoberen in hun consumptiepatroon. We gaan  als welvarend Nederlander die soms van gekkigheid niet weet wat hij moet doen, misschien wel naar een leefstijl die ik nog ken uit begin vijftiger jaren. Koude huizen en een minder gevarieerd belegde boterham. Twee soorten beleg moest ik als kind halen bij de buurtwinkeltjes in onze straat. ‘Kees ‘( kaas ) en ‘sosies ‘( cervelaatworst). En dat jaren aan een stuk. Ook wel eens afgewisseld met ‘leverkees ‘( leverkaas ). En veel, weinig voedzaam, bijna grijs regeringsbrood. Wit brood aten wij uitsluitend op zondag. Een boterham met rietsuikerstroop met ‘goeie botter’ ( geen margarine ) vond ik een traktatie. Zo gek hoeft het niet te worden, maar misschien kan het wel een beetje minder nu veel gezinnen met angst en beven naar de snel stijgende prijzen van gas, elektra , brood en zuivel kijken.

Niet voelbaar

Ik stap maar uit mijn tijdmachine, weer het Nu in : een zeer frisse morgen. Het is officieel maar twee graden onder nul maar het voelt aan als min zes. Ik kijk eens om me heen. Venus staat weer te flonkeren. Zij het uitzonder laag. Slechts een handhoogte boven de grote ligboxenstal van de gebroeders Thybaut ontdek ik de planeet. Daar net boven, een speldenknopje, Altair van het sterrenbeeld Arend (Aquila ) en een flink eind omhoog , net als gisterochtend Wega, de helderste ster van het sterrenbeeld Lier [ Lyra  ]. Ik zie ook weer de kop van de Draak [ Draco ] , het sterrenbeeld met achter zich een reeks van sterren, die zijn staart vormen. Die kronkelt door de hele noordelijke hemelkoepel heen, tot hij bijna Mizar raakt , de helderste ster van de Grote Beer [ Ursa maior ] . Dat sterrenbeeld is overigens maar heel vaag te zien. In het zuidwesten hoog boven de schuur van mijn bijna- buurman Jelte Verbree, staat Arcturus , sterrenbeeld Ossenhoeder [ Boötes ]. In het Boterdiep richting Fraamklap, nauwkeuriger vanuit de omgeving daarvan,  klinkt weer het rellen van een scholekster [ Haematopus ostralegus L. ]. Maar ik ben nog niet klaar met het vinden van mij eerder bekende sterren. Polaris die ster waaromheen veel sterren draaien, staat hoog boven het huis van Aafke en Willem Huizingh op de kop van de Uiterdijk. Polaris behoort tot de Kleine Beer [ Ursa minor ] en is de enige ster die precies in het Noorden blijft staan.  Genoeg gezien, ik trap af en ga naar beneden, de hond aan de lijn. Voel aan de leuning of ik nog rijp voel. Voelbaar is dat niet. Zet twintig tellen later de eerste stappen op het wandelpad.

Gewaarschuwd

Wat licht van het ochtendgloren valt in de sloot . Handig die weerspiegeling, dan weet ik waar ik afstand tot moet houden. Ver weg een kleine zeventienhonderd vijftig meter hier vandaan zie ik de witte lichten van koplampen buiten de ligboxenstal van de familie van Middelkoop. Daar worden de koeien gevoerd. Voor zover ik weet, heeft die boer geen eigen percelen maïs. Dus dat zal hij wel moeten kopen en hij knijpt hem waarschijnlijk nu. Want de prijs van maïs stijgt snel. Voederfabrikanten als Agrifirm en For Farmers hebben al ruim voor 24 februari , de dag dat de oorlog in Oekraïne uitbrak,  gewaarschuwd voor een stijging op de wereld van de maïsprijs vanwege droogte in Amerika , Canada en Nieuw Zeeland. Op de website van www.abzdierenvoeding.nl worden de prijzen ‘volatief ’genoemd. Kortom, zij krijgen vleugels. Onze import in Nederland  vanuit Oekraïne, zo lees ik vanochtend in het Dagblad van het Noorden, betreffen voor een groot deel maïs. Oekraïne is met 13% productie op de wereldmarkt een belangrijke leverancier aan veevoederfabrikanten in Nederland. De prijs van maïs, zo is de verwachting, zal de 300 euro per ton binnenkort bereiken. Dat is slecht nieuws voor de melkveesector. Rechts van de boerderij van van Middelkoop is in de verte een soort reuzeninsect druk doende op de landerijen. Schijnwerpers vooruit en opzij. Ik vermoed, het is ook te ruiken, dat er met de sleepslang- mestverspreider drijfmest wordt uitgespreid op de landerijen van ik denk, Wouda. Maar echt voor de honderd procent zeker ben ik daar niet van. Ik weet niet exact hoe de kavelgrenzen daar lopen. Het kan ook van Middelkoop zelf zijn. Hier rechts van het pad bij Jarco Rozeboom is nog niks uitgereden, dus zonder enig risico te lopen op een stinkende hond, laat ik Nantske lekker in het berijpte gras rollen. Een zwarte kraai hoor ik intussen wakker worden ergens in een van de bomen langs het Boterdiep richting Fraamklap. Kort laat hij horen waar hij zit. Ik sla de hoek om en kuier naar het zuiden.

Kort salvo

Tot aan de meidoornstruiken kan ik vanaf de hoek zien waar ik loop. Een wilde eend [ Anas platyrhynchos L. ]  begint te snateren in de Havertsetocht. Ik merk nu pas dat het toch aardig koud is. Mijn vingers beginnen flink pijn te doen. Het ochtendgloren wordt nu krachtiger. En meteen, ik kijk eens om heen, verdwijnen de sterren. Alleen Venus en Polaris blijven over. Opnieuw een kort salvo aan hoge stotende geluiden. Dat zich verplaatst, dichterbij komt. Een scholekster vliegt in het donker een rondje waarbij hij een ruime bocht maakt tot, helemaal voorbij de Haver. Dan sterft het geluid weg. En ik sta inmiddels op mijn keerpunt, de ree naar die kapitale boerderij rechts. Ik draai me om en ga op de terugweg.

‘ Erger dan Poetin’

Het wordt drukker op de wegen rondom mijn dorp. Er komt vooral verkeer vanuit Bedum. De lucht in het oosten kleurt langzaam oranjerood. Ook de kraaien in de windsingel van de Haver, achter me , worden nu wakker en geven kort hun positieroep af. Dan wordt het weer stil. Goed kan ik door het sterker wordende licht zien waar ik loop. Smienten [ Anas penelope L. ] manifesteren zich nu ook. Korte heldere fluittonen klinken. Ik sla de hoek om voor het laatste stuk. En begin bijna meteen te piekeren. Maak me zorgen over het gedrag van de boeren momenteel . Want het lijkt wel of de beer los is. En iedereen door de oorlog vergeten is waar we in Nederland ook al weer mee bezig waren. Natuur die in pijlsnelheid achteruitgaat. Een flink stikstofprobleem wat voor een deel aan de intensieve veehouderij val toe te schrijven. Dat schijnt nu ineens allemaal niet te gelden. ‘De wereld ziet sinds 24 Februari er totaal anders uit… ‘, wordt Rutte nagepraat. En op de sites die ik iedere dag raadpleeg zoals melkvee.nl   spat de rancune, de woede en de haat van sommige boeren van het scherm af na een column op 4 maart van Reinout Burgers een journalist die naar eigen zeggen veel schrijft “over de varkenshouderij en de pluimveehouderij. Twee Top uiterst boeiende en dynamische sectoren met veel gepassioneerde ondernemers ‘ . De titel van de column zegt al genoeg: ‘Tijd voor realisme in de landbouwpolitiek ‘Met uitgelichte  tussenzinnen als ‘Tien jaar verkwanseld door ideologische dogmatiek en vastgeroeste dromen en wensbeelden ‘ ‘Onzekerheid over beschikbaarheid van grondstoffen werpt een nieuw licht op het nieuwe GLB [ KW. Het Gemeenschappelijke Landbouwbeleid van de Europese Unie ].  ‘Onze voedselzekerheid blijkt net zo onnatuurlijk en niet vanzelfsprekend als vrede ‘, ‘’Duurzaamheid wordt gebruikt om de voedselzekerheid af te remmen’. Een boer reageert met de opmerking:  ‘D’66 en Groen Links zijn erger dan Poetin’…

Knikkers

Wat je overhoudt en nu steeds meer om je heen hoort is het nieuwe frame ‘voedselzekerheid ‘. Tja, maar wat feiten mijnerzijds. Gisteren onder meer bevestigd door Petra Berkhout, landbouweconoom aan de Wageningen Universiteit, die geïnterviewd werd op Radio 1 rond 17u50.: ‘Er is in Nederland geen enkel probleem rond voedselzekerheid.’ Om een voorbeeld te noemen uit haar relaas. De tarwe die in Nederland verbouwd wordt gaat niet naar onze bakkers. Ze bevat n.l. te weinig eiwit. Meelfabrikanten importeren uit Frankrijk en Duitsland tarwe dat de kwaliteit bevat waar om bakkers vragen. Hier in het noorden zie ik maar hier en daar bakkers die het kleine areaal spelt dat hier verbouwd wordt, gebruiken voor hun speltbrood . Dat helaas, want het is heel lekker maar ook duurder, tot nu toe geen hoge vlucht nam in de verkoop. Er is hier dus sprake van een potje liegen dat het kraakt, wat je nu om je heen hoort. En niet voor het eerst komen die geluiden van die kant die tot nu toe vooral ontzettend veel verdiend hebben aan export en import van agrarische producten. De grote veevoerfabrikanten voor de intensieve veehouderij en de daarmee verbonden slachterijen. Zeg maar de lobby achter de door hen in het leven geroepen BoerenBurgerBeweging [ BBB ] die vooral zijn oorsprong heeft in Overijssel.’Ik trek volle zalen ‘schreef  Caroline van der Plas, Tweede Kamerlid voor die partij, gisteren op Twitter. Logisch, men ruikt dat het tij keert. Maar of we daar op de lange termijn blij mee moeten zijn, ik vraag het me af. Nog steeds hoeft Nederland met zijn beperkte ruimte niet de tweede voedselexporteur van de wereld te zijn. Dat belang heeft met voedselzekerheid in Nederland geen bal te maken. Wel met de zogenaamde knikkers in het spel………………………( wordt vervolgd )

Iedere ochtend tussen 04u00 en 07u00 doet Kees Willemen, journalist en (politiek ) tekenaar uit Onderdendam (Gr.) een ‘Winkelhaakje ‘. Dat is een wandeling van ongeveer 25 minuten met zijn hond Nantske ( een elf jaar oude Golden Retriever –jachtlijn ) aan de oostkant van het Boterdiep in Onderdendam, een klein dorp van 595 inwoners , 14 kilometer ten noorden van de stad Groningen. Dit is al weer de zevende jaargang van ‘ De winkelhaak.