De Palmpasenstok, de korte samenvatting van het Lijdensverhaal

Palmpasen, het is de laatste zondag van de vastentijd en het begin van de Goede Week, de week waarin het lijden en sterven van Jezus wordt herdacht. Binnen het Christendom wordt Palmpasen ook wel Palmzondag of Passiezondag genoemd.

De Bijbelse beelden: Jezus arriveerde in Jeruzalem op een ezel, die symbool stond voor zijn nederigheid. De vele pelgrims die in Jeruzalem waren voor Pesach spreidden hun mantels uit op de grond voor de ezel, en trokken takken van palmbomen. Deze palmtakken stonden symbool voor de overwinning van de ‘’rechtvaardige koning’’. De pelgrims riepen hem vervolgens toe: ‘’Hosanna! Gezegend hij die komt in de naam van de Heer! Gezegend het komende koninkrijk van onze vader David! Hosanna in de hemel!” Hosanna, uit het Hebreeuws overgenomen, het betekent Verlos ons toch. Het is een van die restjes uit het Hebreeuws in de Bijbel, zoals ook Pesach.

Vervolgens arriveerde Jezus  met zijn twaalf leerlingen in de tempel van Jeruzalem. Bij aankomst joeg hij de handelaars de tempel uit. Ook gooide hij hun tafels omver. Deze woede uitbarsting zou voor een conflict zorgen tussen Jezus en de hogepriesters, wat uitliep tot de gevangenneming en de kruisdood. Na de woede uitbarsting genas Christus de zieken, waarna hij met zijn volgers terugkeerde naar Bethanië.

Lees verder onder de foto

Palmpasenstokken zijn een typisch Nederlands en Duits gebruik. De herkomst is onzeker. Vóór de reformatie in de 16e eeuw werd op Palmzondag de intocht van Jezus in Jeruzalem met een processie door de stad nagebootst. Na de reformatie werden dergelijke processies in Nederland verboden. Als gauw werd het verhaal via de symboliek van de palmpasenstok doorgegeven. Een opgetuigde  palmpasenstok vertelt eigenlijk het verhaal van de laatste week van het leven van Jezus.

Het kruis verwijst naar de kruisdood van Jezus op Goede Vrijdag. Op de stok zit een broodhaantje, het brood van het laatste avondmaal van Jezus op Witte Donderdag. De haan herinnert aan de voorspelling die Jezus aan Petrus deed tijdens dat laatste avondmaal, dat voordat de haan de volgende ochtend driemaal zal kraaien, zou Petrus Jezus verloochenen. De slinger van 30 rozijnen of andere gedroogde vruchtjes herinneren aan de 30 zilverlingen die Judas ontving om Jezus te verraden (al zijn het tegenwoordig vooral snoepjes of zoutjes).

De slinger van 12 noten is een verwijzing naar de 12 apostelen. Vaak hangen er ook eieren aan. De eieren staan voor een nieuw begin. Het verhaal van Pasen is eigenlijk ook een verhaal van nieuw begin. Nadat Jezus is gekruisigd, stond hij Paasmorgen op uit de dood.

Soms hangt er ook nog een sinaasappel of citroen aan. Deze zure vrucht verwijst naar een passage uit de Bijbel vlak voorafgaand aan het daadwerkelijk bezwijken van Jezus aan het kruis. Terwijl Jezus aan het kruis wordt bespot, is er –vlak voordat hij zijn laatste adem uitblaast – iemand die medelijden met hem heeft en die een spons gedrenkt in een soort zure wijnazijn met gal (een pijnstillend middel uit die tijd) aan zijn mond brengt, zodat hij daarvan wat kan drinken.

Omdat er in noordelijk Europa geen palmbomen groeien, is de – eveneens altijd groen blijvende – buxus daarvoor in de plaats gekomen. De buxustakjes staan symbool voor de palmbladeren, waarmee Jezus op Palmzondag op weg naar de stad Jeruzalem werd bejubeld.

Wat heb je nu? Het hele verhaal van de Lijdensweek, samengevat in een ding. Het is de aloude pedagogisch-didactische wijsheid van een Praatje(het verhaal), een Daadje (het maken van de sok) en een Plaatje. Om het geheel diep te laten inzinken.

In de volksdevotie werden op Palmzondag ook de bossen palmtakjes gezegend. In huis werden deze takjes gehangen, op de rijkelijk aanwezige kruisbeelden. Als teken van zegen voor de bewoners, als afweer van het kwaad. Ik herinner me nog dat mijn moeder tijdens een onwezenlijk werkelijk knetterend onweer alle kamers besprenkelde met gewijd water en een palmtak. Ik geef je op een briefje, bij ons is de bliksem nooit ingeslagen. Maar ja, dat was ook in het Rijke Roomse zuiden.

Berto Merx