Onderdendam ( Gr. ) Dinsdag 3 Mei 2022 , 06u15 ( Zomertijd ):
“ NW- wind. Windkracht 1. Zwaar bewolkt. Loodgrijs is het wolkendek dat over het land ligt. Alles tot aan de horizon sluit het hermetisch af. Dat blijkt, als ik met onze hond Nantske op het houten bruggetje arriveer over het Boterdiep. De lichten van de spoorbrug in Bedum in het zuiden zijn maar met moeite zichtbaar. Zo glad als een spiegel oogt het water beneden. Het is doodstil. Het enige geluid dat te horen valt, zijn ruziënde huismussen [ Passer domesticus L. ]. Ze zitten elkaar achterna in de beukenhaag rond ons huis. Ik tuur vanaf de brug naar de overkant. Tussen de blaadjes van de wilgenstruik schemert iets wits. Er zit dus nog een fuut [ Podicreps cristatus L. ] op het nest. Ik zeg wel ‘nest ‘,maar het is een buitengewoon armoedige verzameling takjes en rietstengels. Dat geheel zit vastgehaakt aan het uitsteeksel vaneen tak, net onder het wateroppervlak. Verder is er niets en gebeurt er niets. Snel ga ik met Nantske aan de lijn het bruggetje af. In een van de weitjes van de familie Biermasz, daar waar schapen nu liggen te herkauwen, paradeert een volwassen zwarte kraai [ Corvus corone L. ] . Wiebelend op de poten, haast heupwiegend, danst hij door de wei , waarbij hij provocerend slalomt tussen de liggende schapen door. Alsof hij wil duidelijk maken dat het toch heerlijk moet zijn wanneer je je eten niet altoos hoeft te herkauwen maar gewoon in een keer door kunt slikken. Een heel gedoe is dat herkauwen waardoor je een deel van de dag tot inactiviteit gedoemd bent. De kraai blijft maar trots door de wei paraderen. Ik zet de eerste stappen op mijn wandelpad.
‘Onbetaalde bedrijfsmedewerkers ‘
Er zijn in de bermen al heel wat smeerwortelplanten [ Symphytum officinale L. ] opgeschoten. Tussen het gras rechts ontdek ik er een met witte bloemen. Van het merendeel van de smeerwortels hier in de omgeving zijn de bloemen donkerpaars. Maar ik heb soms ook wel witte en roze varianten hier gezien. Vanuit het zuidoosten komt een knetterend salvo van scholeksters [ Haematopus ostralegus L. ]. Ik schat uit de buurt van de Kardingemaar. Ze blijven nog een tijdje doorgaan met rellen. Ik ben er nog steeds niet achter wat de betekenis is van het geluid dat ze maken. Vaak in vlucht gaan ze maar door met het laten horen van zo’n reeks korte ‘te-pie..te-pie ‘-stoten. Die luidruchtigheid ook ’s nachts kan wat te maken hebben met een balts- ritueel. Maar ze laten met dat roepen ook weten dat dit hun territorium is. Op de site van www.natuurkieker.blogspot.com vond ik dat scholeksters heel oud kunnen worden. In vergelijking met andere vogels, gemiddeld wel zestien jaar. Een enkeling werd zelfs veertig. En ze eten daags een half pond aan regenwormen en emelten. Dat zijn de larven van de langpootmug [ Tipula paludosa L. ] , de schrik van menig melkveehouder . Ze vreten de graszoden van onderen aan. Binnen de kortste vertoont een perceel grasland een groot aantal dorre plekken. Emelten staan overigens ook op het menu van zwarte kraaien. De laatste worden om die reden wel eens ‘de onbetaalde bedrijfsmedewerkers van de boer ‘genoemd. Ik hoor trouwens nu ook weer ook scholeksters in het noorden in de buurt van het Boterdiep roepen. Ik ben dan bijna bij de hoek, sla rechtsaf en kuier naar het zuiden. Achter me, toen ik omdraaide, zag ik op de Middelstumerweg een truck met oplegger van Wolter Koops rijden, het transportbedrijf uit Zeewolde dat kaas, melkpoeder en andere producten van de zuivelfabriek van Friesland Campina vervoert en opslaat in grote pakhuizen, verspreid over het land. Een vertrouwde verschijning net als de landbouwcombinaties van loonwerker Peter Wieringa uit Bedum. Ik woon hier midden in een agro-industriële omgeving, daar wordt ik dagelijks aan herinnerd. Een kraai zit in de tweede meidoorn in de berm, vliegt op zodra onze hond en ik een beetje in zijn buurt komen. Even zie ik hem niet, dan vind ik hem terug ver voor me uit op het pad. Zijn maatje is daar ook. Driemaal laat de eerste zijn positieroep horen. Dat is ongeveer het enige geluid dat ik hoor. Het is voor de rest doodstil. Ik ruil de zoetzure geur van kuil. De geur komt uit het noorden, van de boerderij van IJzerman. Hoog in de lucht zijn drie wilde eenden weer eens bezig om het spelletje ‘Ik vlieg jou eruit ‘te doen. Het vrouwtje, dat twee mannetjes achter zich aanheeft, gaat zo hard mogelijk vliegen. Degene, die haar bij kan houden , mag met haar paren. In de lucht zie je vaak dat een van de twee al snel afhaakt en een andere kant opvliegt. Dit spelletje speelt zich af op dertig meter hoogte boven de immens grote wei van Harm van der Giezen. Vanuit het noordoosten vliegen me twee smienten [ Anas penelope L. ] tegemoet. Die nerveuze eendjes met hun snelle vleugelslag schieten voorbij nog voor ik ze kan fotograferen. Er wordt een trekker gestart op het erf van Harm van der Giezen. Daar gaat men de koeien voeren. Ik ben dan inmiddels op mijn keerpunt aangekomen, de ree van herenboerderij de Haver, draai me om en ga op de terugweg.
Woonheuvel of kleiberg?
Het is eigenlijk nog net zo schemerig is dan in het begin van mijn wandeling. En het lijkt wel of aan de horizon de ochtendnevel dikker wordt. Om dat duidelijk te maken, heb ik jaren geleden een eigen meetmethodiek ontwikkeld. Doodeenvoudig door het aantal elektriciteitsmasten aan de horizon te tellen. Bij heel helder weer tel ik tussen de Bedumerwijk ter Laan en het dorp Stedum ongeveer twintig masten. Nu slechts zes. Het is dus behoorlijk mistig. Probleem is nu wel sinds kort, dat er een nieuwe reeks masten voor de nieuw KV- hoogspanningleiding voor de oude masten wordt opgericht, dichter bij Onderdendam . Je ziet in het zuiden dus nu een wirwar van masten. Niettemin geeft de meting nog steeds een redelijke aanwijzing hoe helder het eigenlijk is. Een nagekomen smient vliegt voorbij op vijftien meter hoogte boven de wei van Harm van der Giezen . Een aalscholver [ Phalacrocorax carbo L. ] kruist de baan van het eendje. Vliegt heel doelgericht door naar het zuidwesten om in het Reitdiep op vis te gaan jagen. Nantske steekt haar neus rechts in het gras en begint koortsachtig een spoor over de weg te volgen. Loopt dan weer terug, dan weer de wei in tot vijf meter diep, komt weer terug, steekt het pad over naar de andere berm. Ik verwacht ieder moment dat een wezel[ Mustella nivalis L. ] de weg over schiet. Helaas niets van dit alles. Slechts vijftien tot vier en twintig centimeter lang zijn die roofdiertjes. De vrouwtjes wegen vijf en dertig gram. Iedere dag moeten zij een derde van hun lichaamsgewicht eten om actief te blijven. De beestjes jagen meestal ’s nachts op muizen. Maar soms overdag zie je ze toch ook wel eens in een flits de weg oversteken. Ik roep tegen Nantske dat ze voor me moet gaan lopen. Want ze blijft maar vruchteloos rondscharrelen achter me. Nu ruik ik soja. De zoete, wat weeïge lucht komt uit het noorden. Het kan IJzerman zijn, maar ook de grote boerderij van Pastoor. Links steekt een wilde eendenpaar hun kop net boven het gras uit. Vliegen wel op wanneer we op hun hoogte zijn. Een van onze ‘huiskraaien’, de familie die ik al jaren volg, strijkt neer op het hek voor het perceel van Rozeboom, de wei met ‘het Bultje’, de kunstmatige hoop aarde, Die is volgens de ene landschapshistoricus een wierde of woonheuvel. Een andere bron spreekt van het restant van een kleiberg. Die is daar achtergelaten in de tijd dat er nog een ticheloven actief was. Dan spreken we over de 19e eeuw. Als Nantske dichterbij komt vliegt de kraai naar de wei aan de overkant van de Noordersloot en vrijwel direct voegen zich twee kraaien bij hem: een volwassen vogel en een jonger exemplaar van een jaar oud . Die begint direct om eten te bedelen, ’Kawie…kawie..kawie …’ roepend. Ik sla de hoek om voor het laatste stuk.
Slagroomtaart
Een koe begint te loeien ergens in het noorden. Mogelijk bij Pastoor,die altijd vroeg melkt. Boeren, zo lijkt het op het eerste gezicht, wrijven zich nu in hun handen, omdat de garantieprijs voor melk met een bepaald eiwit- , vet- en lactosegehalte bij zuivelgigant Friesland Campina gestegen is tot 52,50 euro per 100 kilo melk. Alleen wel bij levering van 850.000 kilo melk per jaar. Voor biologische melk wordt er nu 57,25 betaald bij levering van 550.000 kilomelk per jaar. Daar tegenover staan tegenwoordig wel een grote hoeveelheid meerkosten voor de boer. De kosten voor kunstmest, krachtvoer en rode diesel gaan soms twee tot drie keer over de kop. Oorzaak van de stijging van de melkprijs is dat de productie minder is geworden. Door o.a. het krimpen van het aantal melkveehouders. Ik hoop niet dat sommige boeren nu niet nog grotere stallen gaan bouwen. In de hoop dat de prijs lang hoog blijft. Dan krijg je alleen maar meer melk op de markt en zakt de prijs weer. Dat treedt de bewuste ‘varkenscyclus ‘ in werking. Niettemin zullen melkveehouders deze week wel een klein feestje vieren. En hoe kan dat beter dan met een dikke slagroomtaart met 52 kaarsjes en…een mini- kaarsje ……………………………………………( wordt vervolg )
Iedere ochtend tussen 04u00 en 07u00 doet Kees Willemen, journalist en (politiek ) tekenaar uit Onderdendam (Gr.) een ‘Winkelhaakje ‘. Dat is een wandeling van ongeveer 25 minuten met zijn hond Nantske ( een elf jaar oude Golden Retriever –jachtlijn ) aan de oostkant van het Boterdiep in Onderdendam, een klein dorp van 595 inwoners , 14 kilometer ten noorden van de stad Groningen. Dit is al weer de zevende jaargang van ‘ De winkelhaak ’.
