HET HOGELAND – Bij de vele oorlogsmonumenten in de gemeente is vanavond stil gestaan bij de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. In Winsum hield burgemeester Henk Jan Bolding de herdenkingsoverweging waarvan hieronder de tekst wordt weergegeven.
“1940-1945. Jaren die voornamelijk voorbij komen in zwart/wit-beelden. Geïmproviseerde graven voor Nederlandse militairen die het leven lieten op de Grebbeberg. De afschuwelijke verwoestingen in de binnenstad van Rotterdam, vlak na het bombardement. Een bord bij de ingang van een park: ‘Verboden voor Joden’. Een parade van Duitse militairen en hun Nederlandse handlangers op de Groninger Grote Markt. Stapels stoffelijke overschotten van vermoorde Joden in Auschwitz, Mauthausen en al die andere doodsfabrieken. Geallieerde landingsvaartuigen die de Normandische kust bestormen.
En dan eindelijk: glimlachende Canadese militairen, omringd door opgetogen, opgeluchte Nederlanders. Nederlanders die weer in vrijheid kunnen ademen. Die het leven kunnen hervatten na vijf gitzwarte jaren.
De generatie die de brute willekeur en de absolute rechtenloosheid van toen aan den lijve heeft ondervonden. De generatie die ook de machtige ontlading heeft gevoeld toen ze oog in oog kwamen te staan met jonge kerels van over de Atlantische Oceaan die hun leven in de waagschaal stelden voor onze vrijheid. Die generatie is ons aan het ontvallen. En daarmee verdwijnen ook hun stemmen, hun ervaringen, hun verhalen, hun vreugde, hun verdriet.
Die generatie herpakte zich nadat de kanonnen zwegen; schoof het leed zo veel als mogelijk aan de kant en bouwde aan een land waarin democratie, vrijheid en tolerantie een rode draad voor iedereen vormen. Bouwde aan een Europa waar geen plaats voor gewapende conflicten kon zijn; een continent waar respect en medemenselijkheid, gemeenschappelijke normen en waarden leidend zijn. Waar democratie tot wasdom kon komen.
Hoezeer dat met vallen en opstaan tot stand gekomen bouwwerk kwetsbaar en broos blijkt, maken de gebeurtenissen die zich sinds eind februari van dit jaar op een paar duizend kilometer afstand voltrekken duidelijk. De inval van Rusland in Oekraïne komt – anders dan de beelden van zo’n 80 jaar geleden – in alle gruwelijke kleurschakeringen bij ons de huiskamers binnen en laten niemand onberoerd.
Die beelden mobiliseren. Schokken en maken iets los onder mensen die de vanzelfsprekendheid van vrede, harmonie en democratie en veiligheid dagelijks ervaren. Het samenstel van normen en waarden dat hier sinds de Tweede Wereldoorlog is vorm gegeven, zet aan tot actie. Tot solidariteit met een bruut overlopen volk. Tot het beschikbaar stellen van kleding, huisraad, kinderspeelgoed en andere benodigdheden. Of leidt tot een ruimhartige greep in de portemonnee. En in sommige gevallen tot het gastvrij opnemen van vluchtelingen onder eigen dak.
In een breder perspectief wringt die houding wat. Hoe nobel op zich ook. Want het lijkt alsof de solidariteit voor mensen die radeloos hun vertrouwde omgeving moeten verlaten in Irak, in Afghanistan of soortgelijke brandhaarden minder ver strekt als die voor Europeanen die Charkov of Kiev om precies dezelfde redenen zijn ontvlucht.
Dit zet aan tot denken; móet aanzetten tot denken. Dit leert dat de democratie niet ‘af’ is en degenen die die democratie vormen nooit klaar zijn. Dat er nog zaken vervolmaakt moeten worden. Dat er steeds maar weer lessen moeten worden geleerd. Permanent.
De generatie die de wederopbouw van Nederland destijds ter hand nam, heeft ons een fundament én een bouwwerk nagelaten die voortdurende zorg en onderhoud behoeven. Die feitelijk nooit klaar zijn.
Die zwart/wit-beelden van destijds en die in kleur van het nu dwingen ons tot die permanente zorg en onderhoud; dwingen ons tot waakzaamheid, alertheid en bedachtzaamheid.
Dat zijn we niet alleen verplicht aan degenen die Nederland na de verschrikkingen van de Tweede Oorlog opbouwden tot dat wat het nu is. Dat zijn we vooral verplicht aan degenen die voor onze vrijheid vielen. Die die vrijheid niet mochten beleven.
Opdat wij hen nooit vergeten. Opdat hun lot levend blijft. Opdat hun stem nooit zal wegsterven.
H.J. Bolding
