Mijn laatste Zwarte Piet was in 1962. Daar kwam de Goedheiligman met zijn strenge, norse knechten. En ineens zag ik het: die ene Zwarte Piet had precies zo’n stukje uit z’n voortand als mijn oudere broer en verdraaid, dezelfde schoenen als mijn oudere broer. Mijn kinderen gingen naar de spannende intocht van Sinterklaas bij ons in het dorp. En dan ineens herkennen ze in die vrolijkste, koddigste Zwarte Piet de zwart geschminkte mevrouw van drie huizen verderop. Voor een kind is het verbeelding, ‘fantasy’ met een modern woord. Straks maakt mijn kleinkind voor het eerst de Sinterklaasintocht mee. Met een gekleurde Piet, roetstrepen Piet, of zwarte Piet?
Ik heb een gevoel van onbehagen.
In het kort, zonder al te veel nuance. Al decennialang ageren mensen met vooral een Surinaamse en Antilliaanse achtergrond tegen de figuur Zwarte Piet “als een stereotype dat racistische vooroordelen versterkt.” De afgelopen tien jaar smeult en vlamt die discussie over Zwarte Piet op als de eerste pepernoten in de winkel liggen. Tegenstanders beroepen zich op de staande traditie, eigenheid van de Nederlandse cultuur en uiteindelijk “moet men zich maar aanpassen”. Standpunten genoeg, studies en opiniepeilingen, vragen in de Tweede Kamer, processen en veroordelingen, actiegroepen, gemeentebesturen die zich tégen Zwarte Piet uitspreken, scholen die kleurpieten invoeren of niet, bedrijven die de zwarte Piet niet meer op de verpakking van banketstaaf en pepernoot zetten, tv-sinterklaasprogramma’s die zich aanpassen en reken maar dat het de komende tijd in de vele, vele, vele praatprogramma’s over de toestand van Zwarte Piet zal gaan.
Ik kan er niet omheen dat in het al eeuwen oude Sinterklaasfeest de laatste honderd jaar een Piet is gecreëerd die een stereotype is van hoe men zich een ‘neger’ voorstelde. Ja, uiteindelijk is empathie, inleven in gevoelens van Anderen, die me er toe brengt dat ik een zwarte Piet niet meer zo geschikt vind voor mijn kleinkind. Zoals ik voor mijn eigen kinderen die boze, norse, enge Piet toch niet zo geschikt vond.
Veranderingen in opvattingen, discussies, ze raken vanzelfsprekend ook ons, in ons aller Hogeland. Het is juni 2020. De gemeenteraad stelt: “Wij roepen alle dorpen op om Zwarte Piet vanaf nu uit te sluiten en nieuwe verschijningsvormen van Piet in te sluiten. 5 december moet voor alle kinderen een feest zijn.” Het gemeentebestuur neemt dit van harte over en zal in gesprek gaan met de intochtorganisaties over deze kwestie.
Het gemeentebestuur geeft evenementenvergunningen af voor de intochten, dat gaat over de openbare orde en veiligheid bij een evenement. Dat is juridisch gedoe met verkeer, gevaar, hulpverlening. Echter, de burgemeester ontvangt Sinterklaas straks op 19 november als moreel vertegenwoordiger van ons allemaal, kinderen, ouders, opa’s en oma’s. Het is een spel, die intocht, maar wel met de serieuze ondertoon van hoe wij ons zien. In dat beeld past de sterke dominantie van de zwarte Pieten toch eigenlijk niet meer.
Zwarte Piet hoeft niet helemaal weg, maak er de centraleverwarmingsrookkanaalpiet van, daar kan een hedendaags kind zich wel wat bij voorstelen. En voeg er een roetveegpiet bij, en een groene, gele. Voor de kinderen is het fantasy, voor ons was het fantasy.
In gesprek met elkaar mensen, in de organisaties, in de scholen, in de clubs die Sinterklaas vieren. Laten we proberen te komen tot originele, typische Hogelandse Pieten. Echte onze Pieten.
Berto Merx
