Nieuwe ontwikkeling op oude begraafplaats Losdorp

(Door Sieneke Lambeck)

https://maps.app.goo.gl/9AMDKAEneBG8J4S7A

De monumentale begraafplaats van Losdorp wacht een toekomstbestendige uitbreiding. De plannen om op het achtergelegen terrein extra begraafplekken te creëren liggen klaar.

Begrafenisvereniging Losdorp, die de begraafplaats beheert, wil met een hedendaagse inrichting van het nieuwe deel in de veranderende behoefte van de leden voorzien. De oorspronkelijke en goed onderhouden grafakker is gelegen aan de Fraeilemaweg aan de noordzijde van Losdorp. Op dit moment zijn er niet voor alle huidige leden nog plaatsen beschikbaar.

Rijksmonument

Het bestuur is al geruime tijd bezig met het uitdenken van ideeën, mede omdat het met de Losdorpster begraafplaats gaat om een rijksmonument. De vereniging  heeft het terrein dat achter de huidige begraafplaats ligt aangekocht van de protestantse gemeente Spijk-Losdorp. Het bestuur heeft samen met adviseur landschapsontwerper Rianne Luring van Landschapsbeheer Groningen een projectplan ontwikkeld.

De plannen zijn door het verenigingsbestuur voorgelegd aan leden en andere belangstellenden.

Landschapsontwerper Luring prijst de uitzonderlijke gaafheid van de Losdorpster begraafplaats. Het heeft een markante ligging vlak voor de entree van het dorp. De uitbreiding heeft, naast het creëren van meer begraafplaatsen, nog een aantal doelen. Het moet onder meer passend zijn in het landschap en van toegevoegde waarde zijn voor de biodiversiteit.

Bollen en kruidenmengsels

Het nieuwe deel achter de huidige begraafplaats moet mooi aansluiten bij het oude deel en optisch een eenheid blijven vormen. Daarentegen zal de inrichting en het karakter afwijken doordat er andere boom- en plantensoorten worden toegepast. Te denken valt aan organisch aangelegde paden en het poten en inzaaien van bollen en kruidenmengsels. Zo ontstaat een andere beleving van het nieuwe deel, vindt landschapsontwerper Luring.

Eeuwigdurend grafrecht

Het beheer van de begraafplaats is in handen van de Begrafenisvereniging Losdorp. Het onderhoud wordt gedaan door leden en vrijwilligers. De Losdorpster begrafenisvereniging heeft samen met vier andere begrafenisverenigingen uit de voormalige gemeente Bierum, waar Losdorp onder valt, de stichting GBB opgericht. Samen worden kosten, diensten en gereedschappen gedeeld. De stichting heeft voor haar begraafplaatsen één hoveniersbedrijf aangesteld voor het onderhoud van de paden en het groen.

Begrafenisvereniging Losdorp hanteert op de Losdorpster begraafplaats het eeuwigdurend grafrecht. Dit betekent dat een graf niet wordt geruimd, in tegenstelling tot een gemeentelijke begraafplaats, waar na een bepaalde periode opnieuw moet worden betaald omdat anders het graf wordt geruimd.

Baarhuisje

De begraafplaats heeft een lange geschiedenis. Zowel de begraafplaats zelf, het baarhuisje als het toegangshek zijn rijksmonument. Voorheen werd er om de kerk begraven. Om hygiënische redenen stimuleerde de overheid een dodenakker buiten de dorpen aan te leggen. De begraafplaats, die werd aangelegd in 1891, is een vrijwel vierkant terrein dat wordt omgeven door een haag, een schelpenpad en essen. De grafzerken liggen, allen met het voeteneinde naar het oosten, in vier vakken, waartussen twee haaks op elkaar gelegen paden lopen. Op de hoofdas, het pad dat van oost naar west loopt, liggen het toegangshek, een perkje en een baarhuisje.

Het toegangshek van de begraafplaats staat op een gemetselde dam en heeft twee pijlers met aan de buitenzijden daarvan vleugelstukken. Op de pijlers staan ijzeren vazen. Het smeedijzeren hek tussen de pijlers is versierd met rondboogmotieven en heeft punten met lelies.

Besmettelijke ziekte

Het baarhuisje werd in 1890 gebouwd. Dit gebouwtje opgetrokken uit rode baksteen heeft een zadeldak gedekt door zwarte geglazuurde Friese dakpannen. In een gevelsteen boven de ingang staan het bouwjaar en de namen van enkele kerkvoogden andere notabelen vermeld. Baarhuisjes waren van oorsprong bedoeld om mensen die waren gestorven aan een besmettelijke ziekte in op te baren. In Losdorp was dat in 1944 voor de laatste keer.

Het bestuur gebruikt het baarhuisje nu als bergplaats voor gereedschappen. Daarnaast wordt deze intieme ruimte één keer per jaar gebruikt voor een samenkomst van het bestuur.

Doodgezwegen

Niet iedereen kreeg in het verleden een stenen monument op zijn of haar graf. Vaak omdat er gewoonweg geen geld voor was. Als een kind levenloos geboren was kreeg het sowieso geen monument. Deze kinderen werden vaak letterlijk doodgezwegen. Van de oude graven zonder zerk en dus zonder namen is door de vereniging uitgezocht wie er begraven ligt. Van deze personen staan nu naam, geboorte- en overlijdensdatum (voor zover bekend) vermeld op een paneel. Zo werden ruim honderd mensen uit de anonimiteit gehaald en hebben ze een zichtbare plek in de dorpsgeschiedenis gekregen.

Het bestuur van de Begrafenisvereniging Losdorp hoopt om in samenwerking met de gemeente Eemsdelta en Landschapsbeheer Groningen en de nog te werven geldmiddelen in de nabije toekomst te kunnen starten met de uitbreidingsplannen van de begraafplaats van Losdorp.