Onderdendam ( Gr. ) Maandag 1 Augustus 2022, 06u05 ( Zomertijd ) :

“ N- wind. Windkracht 2. Zwaar bewolkt . Maar niet de hele hemelkoepel is al  bedekt met de laag wolken, die nu massaal komen opzetten vanuit het westen. In het noordoosten is nog een stukje lucht vrij . Wel valt daar een wolk op  halverwege het zenith. De vorm van een dot watten. De zon komt  te voorschijn boven de boerderij van Sieb-klaas Iwema. Is  feitelijk al een kwartier op. Toch voel je dat de dag korter wordt. Bij de  laatste aflevering die ik schreef voor mijn vakantie , op vrijdag 8 Juli,  kwam de zon op om 5u16. Nu al iets meer dan een half uur later:  5u49.Het licht is ook zwakker. Maar dat kan verbeelding van mij zijn, wanneer ik met mijn hond Nantske het hoogholtje opklim, het houten bruggetje over het Boterdiep, pal tegenover ons huis. Drie zwarte kraaien [ Corvus corone L . ] vliegen op van de brugleuning zodra ik boven ben. En landen op het dak van DE KERK, het cultureel centrum van ons dorp. Een paar kleine karekieten [ Acrocephalus scirpaceus L. ]  zingen in de rietkraag aan de overkant van het water. Dat riet grenst aan drie schapenweitjes, eigendom van de familie Biermasz.  Ze worden begraasd  door de schapen en pony’s van Marja en Jelte Verbree, mijn bijna-buren. Nu zijn ze leeg . Het gras moet eerst weer aangroeien.  In de wei het dichtst bij de brug, staat een grote hoeveelheid wilde cichorei [ Cichorium intybus L. ] . Hoge planten zijn het, die opschieten op tot zelfs 1.20 m hoogte . Bloemen van een intens blauwe kleur. Onz’ Papa vertelde altijd dat in de oorlog die planten gekweekt werden om de wortels te kunnen te drogen. Eenmaal vermalen werd het strooisel gebruikt als surrogaat  voor de toen onbetaalbare koffie. De bittere, opwekkende smaak komt van de stof  inuline.

‘ Cichorei is één van de plantensoorten die inuline in wortels opslaat tot een niveau dat winning aantrekkelijk maakt. Aan wilde cichorei werden geneeskrachtige eigenschappen toegeschreven, met name ook door de bittere smaak. Ook werd cichorei in het verleden gebruikt als surrogaat voor koffie. In geheel Nederland, maar vooral ook in België en Noord Frankrijk, stonden bedrijven die zich bezighielden met het drogen en branden van cichorei ten behoeve van de productie van surrogaatkoffie. In de 17e eeuw werd het op de wortel groeiende ‘lof’ als groente ontdekt en werd de basis gelegd voor de witlofteelt en -productie. Cichorei behoort tot de familie der Asteraceae (voorheen Compositae, samengesteldbloemigen). Cichorei is nauw verwant aan witlof en andijvie. De wilde plant is overblijvend en komt voor in geheel Europa, Siberië, Noord- Afrika en het Midden-Oosten. De cultuurplant is tweejarig en slaat in het eerste teeltjaar inuline op in de wortel. De stamvorm van witlof en cichorei is Cichorium intybus L. var. Silvestre. ‘

Bovenstaande informatie lees ik na afloop van de wandeling op de site van SENSUS  AGRO  een bedrijf in het West Brabantse Rozendaal, dat deel uitmaakt van de suikergigant COSUN die o.a. de suikerfabriek bij Hoogkerk exploïteert,. SENSUS sluit teeltcontracten af met boeren in Zuid Nederland en  België voor het leveren van cichoreiwortels . De inuline- en fructosestropen die uit de wortel gewonnen worden, worden als vruchtsuiker toegevoegd aan bakkerijproducten. Maar ook aan Alpro zuivelvervangers, een steeds populairder product in het koelvak van de supermarkt.

Wakker blijven door housemuziek

Heel voorzichtig manoeuvreert de bus naar Groningen van 6u03  zich door de wegversmalling tegenover ons huis. Gelukkig rijden er weer bussen naar de stad. Iets minder dan drie weken lang reed Lijn 61 niet door het dorp, omdat de Zijlvesterbrug midden in ons dorp  groot onderhoud kreeg. In Onderdendam komen uit vier windrichtingen verkeersstromen tesamen. De Zijlvesterbrug is het schakelpunt op die viersprong. Toen de brug in onderhoud was, en de bus niet meer reed, moesten de bewoners die geen auto hadden maar uitzoeken hoe ze in de stad of naburige dorpen kwamen om te studeren, te werken of te winkelen. Er is vanuit het dorp wel een poging gedaan om een pendelbus georganiseerd te krijgen. Maar daar is niets van terechtgekomen. De provincie die een of ander moest kortsluiten,   gaf al snel niet thuis. Ik kijk eens om me heen. Achter me op de Bedumerweg komt het maandagochtendverkeer al aardig op gang. ‘ BOEM-BOEM-BOEM-BOEM ‘, een automobilist blijft wakker door wat housemuziek. Het heeft geregend , ook vannacht nog. Alles is nat om me heen. Gisteren heeft het vanaf een uur of elf ‘s ochtends aan een stuk door geregend. Fantastisch, want feitelijk is het nog steeds te droog. Gelukkig zat er zeventien strepen water in onze regenmeter vanochtend. Los van de karekieten zijn er nauwelijks andere vogels te horen. Alles om me heen oogt als hoogzomer. Een luchtvochtigheidpercentage van 94%, volgens mijn weersite. Een beetje drukkend door het wolkendek. Ik ga het bruggetje af. Beneden klinken er wat ritmisch piepen vanuit de zesjarige es [ Fraxinus excelsior L. ] in de berm van  het schelpenpad. Een tjiftjaf  [ Phylloscopus collybita L. ] verschuilt zich daar in het dichte bladerdek. Naast de es schieten al weer twee nieuwe stammetjes van dezelfde soort op. Ik zet de eerste stappen op mijn wandelpad.

Naar elkaar uithalen

Links lijkt het wel of er een sierduif of een kip door een roofvogel is geslagen De berm van het preceel grasland ligt vol met kleine witte borstveertjes en wat grijze slagpennen. Ik laat Nantske van de lijn. Denk nu wel dat alle troep in de wei rechts van Voorheen Jarco Rozeboom na drie keer maaien wel verdwenen is. Onze hond vrat het op en werd er ziek van. De zon heeft het moeilijk in het oosten. Daar trekt het dicht. Lange horizontale strepen beginnen het licht te hinderen. Het is onwezenlijk stil, terwijl ik nog geen honderd meter van de drukke Bedumerweg loop. Een zwarte kraai, ik schat een driejarige juveniel, hipt over het pad. Nadat Nantske in de wei rechts heeft gepoept , ruim ik de drollen op . Wel net zo chic ten opzichte van de boer die er nog niet meer stikstofuitstoot bij kan hebben. Een zwarte wegslak [ Arion ater L. ] is halv lang. Houtduiven [ Columba palumbus L. ] koeren luidruchtig naar elkaar. Een stel zit in de afgeknotte es in onze binnentuin. De andere duif moet zich ergens in een van de bomen op de speelwei van de familie Biermasz bevinden. Ze laten aan elkaar weten waar ze zijn en dat het omliggend terrein van hen is. Houtduiven kunnen aardig naar elkaar uithaIen met hun vleugels als ze een concurrent willen verdrijven. De haan van Herma Venema begint te kraaien. Maar geen haan in de buurt wenst mee te doen aan zijn ochtendaubade. Ik ben nu dicht bij de hoek. Zie dat een kraai weer op haar vaste stek zit: boven in  de eerste meidoornstruik [ Crataegus monogymna L. ]. Blijft zitten terwijl ik de hoek omsla. Vliegt dan op en landt in de wei rechts. Het gras staat daar al zo hoog dat ik alleen zijn kop zie. Ik kuier naar het zuiden, richting de Bedumerwijk Ter laan.

Klokslag tien over half zeven

Al een lichte roze blos krijgen de bessen van de meidoorn valt me op. Ik kijk nog even naar de verhooide rotsooi in de berm rechts. Dat vergt uitleg. Hoezo ‘ Rotsooi? ‘. Acht Juli de laatste werkdag voor de vakantie wandelde ik nog langs een berm waar hoog opgeschoten wilde grassoorten wedijverden met de verdroogde stengels van het verdorde fluitenkruid  [ Anthriscus sylvestris L. ]. Waar veldlathyrus [ Lathyrus pratensis L. ] moeite had om naar het licht te klimmen met zijn lichtgele bloemen en de paarsblauwe vogelwikke [ Vicia Cracca L. ]   het bruingeel van al dat dorre plantenmateriaal vrolijk deed opleven. Waar in grote getale  roze [ Trifolium pratensis L. ]   en witte klaver [ Trifolium repens L. ] stond en de smalle weegbree [ Plantago lanceolata L. ]  al zaad liet vallen. Hier en daar ook een eenzame bloedzuringplant [ Rumex sanguineus L. ]  tussen het hoge gras. Een paradijs voor insecten. In  de wijde omgeving was immers  nergens een plant met nectar te vinden. Maandagochtend  24 Juli schrok ik me een ongeluk. De berm was volledig aan gort gemaaid. Of beter gezegd verhakseld , of ‘geklepeld ‘ zoals boeren dat noemen wanneer gras tot kleine stukjes wordt vermalen door een machine. Over het beheer van de berm , eigendom van de gemeente het Hogeland, zijn na een soortgelijk incident in het verleden  nauwkeurige afspraken gemaakt met de ecoloog van de gemeente,  Nico Steur. Die is inmiddels met pensioen, maar de afspraken gelden nog steeds. De gemeente laat via Groenbedrijf van der Werf de berm een à twee keer per jaar maaien. En het maaisel wordt direct afgevoerd . Dit om te voorkomen dat de berm die al aardig voedselrijk is van zichzelf, niet nog voedselrijker wordt doordat  het achtergelaten maaisel gaat composteren en een extra injectie aan de bodem geeft. Dat bevordert alleen maar de groei van planten die hier ongewenst zijn, Maar ook boeren hebben  niet echt veel op met  de grote hoeveelheid planten die dan opschieten, zoals grote brandnetel [ Urtica dioica L. ]  en veldzuring [ Rumex acetosa L. ]  Ik heb direct contact opgenomen, mondeling en daarna schriftelijk  met de gemeente het Hogeland. Teruggemeld werd dat niet de gemeente  –nota bene op Zondagavond !- heeft  laten maaien. Ze hebben beloofd uit te zoeken wie dit heeft gedaan. Feitelijk is dit een vergrijp aan gemeentelijk bezit:  een criminele actie. Blijft over de ravage waar ik nu naar kijk. Hier een daar schiet al weer kweekgras omhoog [ Elytrigia repens L. ]. De natuur wint altijd . Maar of ik nu zo blij kan worden van dat opschietend gewas, nou nee. Drie meeuwen leiden me af . Op twintig meter hoogte komen ze links overvliegen richting de Waddenkust. Het rietgras daarachter staat inmiddels in bloei, paarsbruine pluimen wuiven in de wind. Ik ben dan al bij het open stuk. Een tweede meeuw vliegt me tegemoet op vijftien meter hoogte. De zon werpt nu onbelemmerd licht naar beneden. Ik zie mijn schaduw met me meelopen. Moet onwillekeurig denken aan mijn eigen sterfelijkheid. Een eenzame fietser wordt in de verte op de Stadsweg aangelicht door de stijgende zon. Traag zie ik hem richting Bedum rijden. Een meeuw, net zo schitterend wit aangelicht,  steekt scherp af tegen de dreigend donkere lucht. Vier spreeuwen [ Sturnus vulgaris L. ]  zie ik pijlsnel vanuit het zuidoosten mijn kant opkomen. De groep, hoe armzalig klein, blijft dicht bij elkaar vliegen. Vanuit het dorp komt iemand deze kant op Aan de over de fietsbeugel gebogen gestalte gezien, kan dat maar een iemand zijn : De Vrolijke Fietser die rond klokweg tien over half zeven altijd voorbij komt. ‘Goedemorgen’, roept hij luid als hij langs komt fietsen. Ik ben dan net aangekomen op mijn keerpunt. Draai me om en ga op de terugweg .

Asbest

De zon heeft zich vrij gespeeld, maar nee . Twee tellen hierna wordt hij volkomen ingesloten door een wolkendek van aaneen geklonterde schapenwolkjes. Het wordt frisser. Hoe stil het is, blijkt wel als het enige geluid dat te horen valt,  het blaffen van een hond is,  ver weg op het erf van de familie van Middelkoop. Daar moeten ze tweehonderd koeien melken, dus wordt er al vroeg begonnen. Onwillekeurig moet ik aan de boerenprotesten denken van de afgelopen week. Die steeds heftiger werden. Maar ook langzamerhand steeds meer twijfels oproepen. Wegen afsluiten heel vervelend maar herstelbaar. Strobalen en autobanden aansteken is levensgevaarlijk. Het wordt nog een slag levensbedreigender wanneer er asbest wordt gedumpt. En natuurlijk gebeurden er ongelukken. Straks vallen er nog doden. Wat raar is dat de boerendaders daar kennelijk totaal niet mee zitten. En dat is pas echt huiveringwekkend………….( wordt vervolgd )

Iedere ochtend tussen 04u00 en 07u00 doet Kees Willemen, journalist en (politiek ) tekenaar uit Onderdendam (Gr.) een ‘Winkelhaakje ‘. Dat is een wandeling van ongeveer 25 minuten met zijn hond Nantske ( een elf jaar oude Golden Retriever –jachtlijn ) aan de oostkant van het Boterdiep in Onderdendam, een klein dorp van 595 inwoners , 14 kilometer ten noorden van de stad Groningen.

Dit is al de achtste jaargang van de ‘De winkelhaak ‘.