Onderdendam ( Gr. ) Vrijdag 2 September 2022, 05u45 ( Zomertijd ):

“ O- wind. Windkracht 3. Voor de eerste keer sinds lange tijd is het helemaal helder. En fris. De buitenthermometer gaf  dertien graden aan, maar de oostenwind maakt het veel frisser. Het dauwpunt, temperatuur aan de grond op dit moment, is volgens de weersite die ik iedere ochtend voor de wandeling raadplaag,  maar acht graden. Niettemin heb ik , eigenwijs als altijd, me voorgenomen om zo lang als het gaat, mijn korte broek aan te houden. Daar boven wel een vest en een jackje om me warm te houden. Kennelijk kan ik nog geen afscheid nemen van de zomer die dit jaar magistraal lang duurt. Omdat het zo helder is, valt het ochtendgloren in zijn volle breedte te zien. Mooi rozerood overgaand in zachtgroen, vervolgens grijsblauw en hoe hoger je komt, wordt de hemel nachtblauw. Geluiden in de vroege morgen. Ik hoor het zwaar zuchten van de waterzuivering, het bronzen kraaien van de reuzenhaan van mijn bijna- buurman Jelte Verbree, dat meteen overstemd wordt door een vurig pleidooi van een van de hanen van buurvrouw Marijn Sturing , die er zo’n beetje een hele kinderboerderij op nahoudt achter haar huis. Alleen wordt dat streven nu wat gefrustreerd doordat haar man Jacob helemaal in zijn eentje een garage en badkamer aan zijn huis aan het bouwen is na afloop van zijn werk bij een aannemer. Een waar Sisyphus- project. Er valt nog een derde haan in, die van Herma Venema, vanuit zijn hok op de hoek een wilde eend [ Anas platyrhynchos L. ] ergens rechts van de brug. Daar, hoog boven het Boterdiep sta ik met onze hond Nantske om me heen te kijken in het schemerdonker. Draai me nog even om naar achter om een auto na te kijken, die een stuk harder dan dertig kilometer door de wegversmalling zwiert. Als er nu een buurman nietsvermoedend achteruitsteekt de weg op , dan klappen ze bovenop elkaar. Dat achteruitrijden vanuit de inrit de Bedumerweg op , is hier sowieso een heel avontuur. Ik heb het wel eens geteld:  er is maar een op de tien  automobilisten die de moeite neemt  om te stoppen, wanneer je de weg op wilt in je achteruit. De rest ramt gewoon door.

Elektriciteitsbos

Terug naar nu. Terwijl de snelheidsduivel in het donker verdwijnt, valt mijn oog op de planeet Jupiter die hoog in het zuidwesten staat te stralen. Nog even een blik naar beneden. Er is nauwelijks enige beweging te zien in het water van het Boterdiep. Mijn controlemoment zijn de twee ovaalvormige schijfjes licht ,die doodstil op het oppervlak liggen. Ik voel Nantske onrustig worden naast me. Besluit op te breken en tel binnensmonds tot zestien bij het naar beneden gaan. Alsof het de eerste keer is, – maar hoe vaak heb ik dit nu al gezien?-  , kom ik onder de indruk van het pikzwarte silhouet van de zesjarige es dat wel uitgestanst lijkt. Zo,  tot in het kleinste detail de boom zich af tegen de donkerblauwe lucht. Alsof iemand met een piepklein schaartje ieder takje en blaadje heeft uitgeknipt. Ronduit schitterend, zo’n kunstknipsel. Even later sta ik huiverend van de kou op het Betonpad, laat Nantske van de lijn en geniet van de enorme ruimte die me omgeeft. Altijd weer imponerend. Probeer de hoeveelheid rode toplichten te tellen van het windmolenpark nabij het dorp Farmsum. Kom ruw geschat op acht en twintig. En verderop ver weg in het zuidoosten komen daar nog de vijf en dertig reuzen van windmolens bij  van het park de Meeden in de omgeving van de N33. Het park dat nog steeds de bewoners daar de dampen aandoet. En terecht , want je zal maar een huis bezitten op nog geen vierhonderd meter van zo’n lawaaierig elektriciteitsbos. Geen cent meer waard en onverkoopbaar.

Machtige dijen

Steeds roder wordt het nu aan de horizon in het oosten. Rechts boven de aalscholverbomen pinkelt een ‘sterretje ‘. Dat is de planeet Venus die aan zijn baan langs de hemelkoepel begint.  Het ochtendgloren is nu zo krachtig dat het zich over de velden kan verspreiden. Die beginnen te voorschijn te komen uit het schemerduister. Ongeveer tweehonderd meter kan ik om me heen kijken nu. En dus ook het lange stuk van het pad naar het zuiden zich zien afwikkelen helemaal tot aan mijn keerpunt. Ik sla de hoek om en kuier richting de Bedumerwijk ter Laan. Het is precies zes uur . Dat , hoor ik door  het luiden van de klok van de Hervormde Kerk. Het is al zo licht dat ik vier schimmen pijlsnel over het pad zie  schieten: een groepje zwijgende smienten [ Anas penelope L. ]. Ze verdwijnen in de schemering. Ik kan, nu het licht zo krachtig wordt, flink doorlopen. Het rood aan de horizon verandert razendsnel, wordt oranjekleurig, bloost haast oranje. Een LED- licht verschijnt in de verte. Ik loop terug naar onze hond die wat achtergebleven is. Pak haar bij haar halsband en wacht tot de fietslamp groter wordt. Het is de Onbekende Fietser 7.0., die voor de verandering, het is een grote man, rechtop op zijn fiets zit, terwijl zijn machtige dijen maar blijven malen. Hij roept ‘ Morge..’  en is al weer in een flits voorbij. Ik kijk hem na , geïmponeerd door die brede schouders en het magistrale achterste op dat fietszadeltje. Dan vervaagt hij in het ochtendlicht. Ik peins even over het bijna verplicht klinkende ‘Morge..’. Merk dan pas dat ik op mijn keerpunt sta. Kennelijk heb ik de vijftig  meter als in trance afgelegd. Draai me om en ga op de terugweg. Na eerst Nantske gemaand te hebben uit de berm bij de ingang te komen, de berm van de ree van herenboerderij de Haver.

Kop onder water

Het oranje licht wordt steeds krachtiger maar de zon is nog steeds niet op. Dat gaat pas om 6u44 gebeuren. Ik blijf voortdurend vanwege een bepaald voorgevoel af en toe achterom kijken. Dat is niet voor niks. In de verte komt weer een fietser aan. De fietser zit ontspannen te fluiten op de fiets . Het is de Onbekende Fietser 8.0. . Een jonkje dat ook af en toe een liedje neuriet. Vol enthousiasme en ochtendlijke frisheid is hij. Geheel in het zwart gehuld, draagt hij ware werkschoenen. En heeft zijn jack op het fietsstuur uitgestald. Ik gok dat hij op de Groene School zit en ergens bij een boer verderop stage loopt. Het verkeer komt langzaam op gang nu. Wat auto’s en een enkele trekker. Omdat de wind uit het oosten waait, komt weinig lawaai vandaar  deze kant op. Het enige geluid dat constant klinkt  is dat van mijn boerenlaarzen op het beton: ‘Flap…flap…flap …flap….’. Ik sla de hoek om voor het laatste stuk. Zeven zwarte kraaien [ Corvus corone L. ] vliegen uit vanaf het dak van DE KERK richting de Middelstumerweg. Rechts van het pad waar ik loop klinkt een smakkend geluid. Eenden zijn aan het grondelen in de sloot. Happen met hun kop onder water naar bodemdieren, slakjes, watertorren en -planten. Stel me zo voor dat je nu alleen hun achterkant ziet. Ze steken letterlijk hun kop onder water in de modder om daar nog wat van hun gading te vinden. Dit is een vrij open sloot, d.w.z. , hij is nog niet zo verziekt door een algendek zodat er geen zuurstof meer in het water zit. En waar geen zuurstof aanwezig, krijgt het leven ook geen kans meer.

Breaking News….

Onwillekeurig moet ik aan de laatste nieuwsberichten denken. De NOS. heeft de hand kunnen leggen op het meest recente Stikstofrapport van de Verenigde Naties [ VN ] . Dat liegt er niet om.  In het rapport met de titel :

‘  Review and revision of empirical critical loads of nitrogen for Europe    / Een herziene visie  op de aantoonbare kritische hoeveelheid stikstofneerslag voor Europa. Onder redactie van : Roland Bobbink, van het  B-WARE Research Centre, Nijmegen, Christin Loran German Environment Agency, Dessau, Germany en Hilde Tomassen,  B-WARE Research Centre, Nijmegen, (editors)  on behalf of The Germany Enviroment Agency.

Imprint Publisher Umweltbundesamt Wörlitzer Platz 1 06844 Dessau-Roßlau Tel: +49 340-2103-0 Fax: +49 340-2103-2285 buergerservice@uba.de Internet: www.umweltbundesamt.de /umweltbundesamt.de /umweltbundesamt Report completed in: August 2022 Edited by: Section II 4.3 „Air Pollution and Terrestrial Ecosystems“ Christin Loran, Markus Geupel, Lena Wohlgemuth Publication as pdf: http://www.umweltbundesamt.de/publikationen ISSN 1862-4804 Dessau-

Abstract This report describes the scientific background and results from the review and revision of empirical critical loads of nitrogen that had been established for Europe in 2011 under the auspices of the UNECE Convention on Long-range Transboundary Air Pollution (LRTAP Convention). In 2020, the Coordination Centre for Effects started a project under the LRTAP Convention to bring empirical critical loads up to date. New relevant information from studies (2010 – summer 2021) on the impacts of nitrogen on natural and semi-natural ecosystems was incorporated in the existing European database on empirical critical loads of N (CLempN). The current review and revision used for the first time gradient studies to evaluate and determine the ClempN. The CLempN were structured according to the updated classification used within the European Nature Information System (EUNIS). Consensus on the results was reached in a UNECE expert workshop on empirical critical loads of nitrogen (26-28 October 2021, Berne, Switzerland), organised by the Swiss Federal Office for the Environment (BAFU), the Coordination Centre for Effects, and the B-WARE Research Centre. The results, as presented in Table 1 of the Executive Summary, show that in many cases the outer ranges of the empirical critical loads have decreased. The resulting 2021 European database includes both revised and newly established value ranges of CLempN for each EUNIS class. The outcomes of this report are of major importance for the protection of N-sensitive natural and semi-natural ecosystems across Europe. This knowledge is used to support European policies to reduce air pollution. Roßlau,xxx 2022 The responsibility for the content of this publication lies with the author(s).:

Deze Engelse tekst van de verkorte samenvatting mag U rustig overslaan Ik geef hem alleen om de bron aan te geven waar mijn verhaal op gebaseerd is Volgens mij komt bovenstaande samenvatting  op het volgende neer:

De onderzoekers die van 2010 tot en met de zomer van 2011 de invloed van stikstofneerslag op ecologische systemen in de natuur maar ook elders hebben onderzocht onder auspiciën van de Conventie van de Verenigde Naties in het kader van grensoverschrijdende luchtvervuiling  [ LRTAP Convention ] hebben een project gestart waarin ook opgenomen werd de reeds bestaande Europese database op het gebied van aantoonbare kritische hoeveelheden stikstof [ ClempN ]. De hoeveelheden stikstof [ ClempN ] werden tussentijds bijgesteld conform de classificatie in gebruik bij het Europese Natuur Informatie Systeem. Tijdens een workshop in het Zwitserse Bern ( 26-28 Oktober 2021 ) , georganiseerd door het Zwitsers Federaal Milieu Bureau [ BAFU ] , het Coordination Centre for Effects en het B-WARE Research Centre in Nijmegen, werd overeenstemming bereikt over hoe de meest recente meetbare gegevensin dit opzicht moeten worden geïnterpreteerd. Resultaat:  de kritische waarden van de stikstofdepositie zijn in alle onderzochte ecologische milieu’ s, en dat zijn er nog al wat qua landschapstypen, van graslanden, toendra’s ,bergland- of kustmilieu  ernstig achteruit gegaan [ decreased ] vergeleken met de stand van 2011. De gegevens die verzameld werden, zijn  van het allergrootste belang voor bescherming van die natuurgebieden en ecosystemen die gevoelig zijn voor stikstofdepositie door heel Europa. De wetenschap ervan kan politici helpen om de luchtvervuiling terug te brengen. Zie voor een link van het rapport:

chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.umweltbundesamt.de/sites/default/files/medien/4038/dokumente/review_and_revision_of_empirical_critical_loads_final_draft.pdfchrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.umweltbundesamt.de/sites/default/files/medien/4038/dokumente/review_and_revision_of_empirical_critical_loads_final_draft

Wapperen

Dat is dus nogal wat. En ik begrijp dat de minister van Natuur en Stikstof , Christianne van der Wal aan Nederlandse wetenschappers heeft gevraagd om wat er in het rapport van 363 pagina’s voor wat betreft Nederland opgemerkt wordt , tot een handzame conclusie samen te vatten. Tot die tijd zal waarschijnlijk iedereen weer gaan  wapperen met  oordelen die op basis van dit uitgelekte rapport helemaal niet getrokken kunnen worden . Dat lijkt me in geen enkel opzicht verstandig. Het is te vaak gebeurd in het stikstofvraagstuk dat partijen aan de loop gingen met conclusies die, als je het onderliggende document goed leest, helemaal  zo scherp niet gesteld kunnen worden ………………………………………………( wordt vervolgd )

Iedere ochtend tussen 04u00 en 07u00 doet Kees Willemen, journalist en (politiek ) tekenaar uit Onderdendam (Gr.) een ‘Winkelhaakje ‘. Dat is een wandeling van ongeveer 25 minuten met zijn hond Nantske ( een elf jaar oude Golden Retreiver – jachtlijn ) aan de oostkant van het Boterdiep in Onderdendam, een klein dorp van 595 inwoners , 14 kilometer ten noorden van de stad Groningen.