Onderdendam ( Gr. ) Vrijdag 23 December 2022, 05u55 ( Wintertijd ):

“ZW- wind. Windkracht 1, maar nauwelijks merkbaar. Dat het bewolkt is,  daar is eveneens weinig van te merken door de mist. Het is natuurlijk nog  pikdonker. Met onze hond Nantske sta ik om me heen te kijken op het hoogholtje, het houten bruggetje over het Boterdiep beneden. Geen stallichten van boerderijen zijn er waarneembaar. In het zuiden ver weg over het Boterdiep niets te zien van het oranje licht van de spoorbrug in Bedum. Maar een stuk dichterbij is de mist er ook de oorzaak van dat de grote boot die afgemeerd ligt bij de keet van Annemarie de Haan, verdwenen lijkt.  En over de toplichten van de drie windmolenparken maak ik me al helemaal geen illusies.  Omhoog de hemel in dan ,kijken of ik een ster kan zien. Het is vreemd, er zijn toch tekenen dat de bewolking niet helemaal compact is. Dat bewijzen een paar sterren die er in zijn geslaagd door de wolkenflarden heen te prikken. Zoals Mizar. Deze verdient het  langzamerhand gepromoveerd te worden tot mijn gidsster in het noordelijke deel van de hemel.  Onderdeel van het sterrenbeeld de Grote Beer [ Ursa Maior ]. Mizar (zeta Ursae Majoris. Zeta geeft de positie in het sterrenbeeld aan ) is een heldere ster, maar wel een ster die je voor de gek houdt. Net als Capella gisteren , blijkt het niet om één, maar om twee sterren te gaan. Wel heeft de ster een bijzondere ontdekkingsgeschiedenis.

De ster van Betlehem…

In 1650 werd hij door de Jezuïet en astronoom Giovanni Battista Riccioli (1598 – !671) voor het eerst als dubbelster geregistreerd. Een immense prestatie toen der tijd. Een echte grens verleggende denker was deze pater. Deed onderzoek naar o.a. de aard van slingerbewegingen. En wilde weten wat exact de formule was van vallende lichamen. Dat fundamentele onderzoek bracht hem op de vraag hoe de beweging van de aarde natuurkundig te verklaren was. Hij onderbouwde zijn theorie daarover met 126 argumenten. Gaf daarnaast hele gebieden van de maan een naam . Het astronomisch onderzoek dat hij deed was onmogelijk met het blote oog te doen. Daarom bouwde hij een astronomisch observatorium in Bologna, beschikte daar over een heel instrumentarium als telescopen, kwadranten en sextanten. Instrumenten om sterren te schieten. Deed dat niet in zijn eentje maar samen meteen andere bekende naam in de sterrenkunde, een ordegenoot Francesco Maria Grimaldi ( 1618-1663 ) .In 1665 publiceerde hij een volledige herziening van de oude Almagest van Claudius Ptolomaeus uit de tweede eeuw na Chr, de   Almagestum novum (nieuw Almagest)  (1651). Een van Riccioli’s belangrijkste werken, een encyclopedisch werk dat bestaat uit meer dan 1500 foliopagina’s (38 cm x 25 cm), dicht opeengepakt met tekst, tabellen en illustraties. Het werd een standaard technisch naslagwerk voor astronomen in heel Europa. Het is vrijdag vandaag dus we blijven nog even naar de sterren kijken. Dit om eens het hoognodige bij elkaar te sprokkelen. Waarover precies?  Informatie en meningen over  hoe het nu precies zat met die andere wereldberoemde ster rond de Kerst , de ster van Bethlehem. Voor de agnosten onder ons een beknopte inleiding. Toen Jezus Christus geboren werd in Bethlehem reisden Magiërs uit het Oosten, dus geen koningen, een bijzondere ster achterna.  Magiër in de Antieke wereld en speciaal in het Oude Midden Oosten was een heel normaal  beroep. Aan de hand van de stand en het verschijnen aan de hemel van planeten en sterren  berekenden zij momenten waarop vorsten bijvoorbeeld belangrijke beslissingen konden nemen zoals een veldtocht of de inwijding van een tempel. Dat wil zeggen wanneer bestuurders van een rijk zoals de Babyloniërs, de Perzen of ten tijde van de geboorte van Jezus, het Parthische Rijk dat het huidige , Syrië, Irak en Armenië besloeg, een belangrijke besluit wilden nemen, raadpleegden ze zonder uitzondering eerst de Magiërs aan het hof. Stonden volgens hen de sterren verkeerd, dan werd een beslissing, veldslag of oorlogscampagne afgeblazen. De stand van de sterren had in hun ogen een sterk voorspellende waarde. Of weerspiegelde uitdrukkelijk de wil van de goden. Deze kennis was vele duizenden jaren oud. Gebouwd op het vermogen duizenden jaren aan een stuk tot waarnemen  en berekenen van de banen van de planeten. In een grote verzameling kleitabletten onder de verzameltitel Enuma Anu Enlil werden al voorspellingen verbonden aan opkomst en verdwijning van planeten. Tablet 63 van deze reeks , bekend onder de naam  Venus- tablet van Ammisaduqa  beschrijft het plotseling verdwijnen van de planeet Venus tijdens het achtste regeringsjaar van deze koning van Babylon, die regeerde van 1646-1626 v. Chr. Dat moet dus in 1638 v. Chr. zijn geweest. We lezen letterlijk: ‘Venus verdween in het oosten op de vijf en twintigste van de twaalfde maand …’ Er wordt evenwel geen voorspelling aan dit verdwijnen toegevoegd. Of dat stukje tekst ontbreekt. Een en ander vond ik in een ontcijfering , vertaling en toelichting van dit bijzondere tablet , gepubliceerd in de Bibliotheca Mesopotamica , Volume Two . Fascicle One BPO 1: The Venus Tablet of Ammiisaduqa  by Erica Reiner in collaboration with David Pingee. Malibu, 1975 : Undena publications.

Ster, huis en kribbe

Terug naar de Magiërs, die we nog altijd foutief Driekoningen noemen, en hun optreden in het verhaal over de geboorte van Jezus Christus in Bethlehem. Dat relaas vinden we alleen terug in het het Nieuwe Testament bij het Evangelie van Matteűs. In het tweede hoofdstuk  [ Matth. 2 1-19 ] .In mijn vertaling van het Nederlands Bijbelgenootschap [ NBG ] uit 1975  wordt gesproken over :” Toen Jezus geboren was te Bethlehem in Judea , in de dagen van koning Herodes, zie, wijzen uit het oosten kwamen..etcetera…” . Opvallend in de oorspronkelijke tekst is helemaal geen sprake van wijzen uit het oosten. Die luidtin het Grieks: “Tou de Jèsou gennèthentos en Bèhtleëm tès Judaias en èmérais Herodou toe basileoos , idou magoi …”. [ Novum Testamentum Graece, cum apparatu critico curavit Eberhardt Nestlé novis curis elaboraverunt Erwin Nestlé etKurt Aland . Editio vicesima quinta , London : United Bible Soceities , pag.3.] Magiërs dus. Door een slordige vertaling en deze maar eindeloos in het spraakgebruik herhalen worden we dus aardig op het verkeerde been gezet.  Is dat erg? Ja, vind ik. Want op die manier wordt het hele geboorteverhaal van Jezus, stel dat het űberhaupt een historische basis heeft, uit zijn toenmalige context gehaald. De Jezus waar hier sprake van is ,wordt geboren in een protectoraat van het Romeinse Rijk en krijgt nog eens een bijzondere lading doordat Magiërs, voornamelijk actief aan Oosterse hoven een ster hebben gezien. Zoals de NBG vertaling schetst. Zij komen aan in Jerusalem en gaan naar het hof van Koning Herodes , vanzelfsprekend zou ik zeggen voor hofdignitarissen, en leggen uit in [ Matt. 2-2 ] : “ En vroegen: Waar is de Koning der Joden die geboren is? Want wij hebben zijn ster in het Oosten gezien en wij zijn gekomen om Hem hulde te bewijzen. [ Herodes hoort hen aan roept de hogepriesters en schriftgeleerden bijeen, verneemt dat de profeet Jeremia ( 31:15 heeft voorspeld dat in Bethlehem in Judea een leidsman geboren zal worden ‘die mijn volk Israël weiden zal .  “en vraagt de Magiërs hem te komen vertellen waar precies in Bethlehem deze toekomstige ‘Leidsman ‘woont zodat hij als Koning hem hulde kan brengen. . De NBG –vertaling gaat verder in vers 9: “Zij hoorden de koning aan en reisden weg; en zie de ster, die zij hadden gezien in het Oosten , ging hun voor , totdat zij kwam en stond boven de plaats , waar het kind was. Vers 10: “Toen zij de ster zagen, verheugden zij zich met zeer grote vreugde . “Vers 11: “En zij gingen het huis binnen en zagen het kind met Maria zijn moeder, …etcetera …”. Hoe noemt de oorspronkelijk Griekse tekst twee objecten de ster in het Oosten, de [ wandelende ] ster tot aan de woning  en het huis?  :  In het Grieks wordt de ster in het Oosten : “ ton astéra en tèi anatolèi  ..”genoemd .  De wandelende ster , die tot aan de woning van Jezus hen voorging: “en zij gingen binnen in het huis: “ tèn oikían “  . Geen sprake is hier van een stal of een grot.  En grappig ook bij Lukas , de enige Evangelist, die eveneens over de geboorte van Jezus in Bethlehem schrijft , is alleen maar impliciet sprake van een stal. De op laatste dagen lopende Maria vindt geen kamer meer in een herberg maar baart Jezus en wikkelt hem in doeken en legt hem in een kribbe. In de oorspronkelijke Griekse tekst is dat [ Lukas 2: 7 ]: “ kai anéklinen autòn en phátnei …”. Later in het verhaal zullen engelen uit de hemel herders wakker maken met de boodschap dat er een kind in kribbe ligt die hulde gebracht moet worden..  . In het hele verhaal is juist geen sprake van een ster maar een kind in een “phátnei “. De negende druk van Het baksteendikke ‘A Greek-English Lexicon van Liddell & Scott , eindeloze malen hernieuwd en herdrukt, uitgegeven te Oxford ‘At the Clarendon Press ‘uit 1966  geeft op pag. 1919 dat het hier om een etensbak voor dieren, een kribbe gaat.

Mooi. Talloze geleerden, voornamelijk astronomen hebben zich gebogen over wat die ster nu eigenlijk beduidde. Een aantal mooie links zijn te vinden onder de Ster van Bethlehem op Google, dan kunnen jullie het zelf nog eens nalezen. De best beargumenteerde vond ik :     https://hemel.waarnemen.com/FAQ/Sterren/013.html#:~:text=Als%20verklaring%20voor%20de%20ster,heldere%20planeten%20of%20een%20supernova.

Maar volgens mij draait het verhaal bij Matteűs over de Ster en de Magiërs helemaal niet om een werkelijk bestaand astronomisch verschijnsel. Wel om de titel ‘Koning der Joden ‘. Zijn Evangelie is geen Blijde Boodschap maar meer een politiek-religieus strijdschrift waarin met name door de leerlingen van Jezus van Nazareth tot op het laatste moment geworsteld wordt met het feit of Jezus niet meer een soort politieke strijder is,  die is gekomen om de geromaniseerde en heidense Herodes, niet eens een Jood maar een Edomiet van de troon te stoten en Judea weer een echt Joodse koning te geven. De Jezus- figuur bij Matteűs bestrijdt die opvatting heftig maar echt dalen bij zijn achterban, wil dat niet. En daarom staat daar die ster. Een teken dat het hier om een kind van koninklijke bloede gaat , notabene via Jozef uit het huis van David afkomstig.

KING JEZUS!!

Overigens wie een prikkelende roman over deze hele materie wil lezen, verwijs ik juist niet naar het Nieuwe Testament, dat is een akker vol landmijnen vind ik,  maar naar het schitterende boek dat de classicus Robert Graves vlak na de Tweede Wereldoorlog in 1946 schreef: King Jezus. In het Nederlands vertaald door Karin van Donselaer, wijlen Henk Hoeks  en Gerda Pancras . Koning Jezus verscheen in 1986 bij Uitgeverij het Spectrum  , 396 pag.  ISBN 90 274 5734 4 Nog vast te verkrijgen via de kanalen van Bol.com of Boekhandeltje Een heerlijk boek om onder de kerstboom te lezen, terwijl de regen naar beneden gutst. Prettige feestdagen ………………………………………………….( Wordt vervolgd )

Iedere ochtend tussen 04u00 en 07u00 doet Kees Willemen, journalist en (politiek ) tekenaar uit Onderdendam (Gr.) een ‘Winkelhaakje ‘. Dat is een wandeling van ongeveer 25 minuten met zijn hond Nantske ( een elf jaar oude Golden Retreiver – jachtlijn ) aan de oostkant van het Boterdiep in Onderdendam, een klein dorp van 595 inwoners, 14 kilometer ten noorden van de stad Groningen.

ATTENTIE !! Dit is de laatste aflevering van dit jaar van De Winkelhaak.  De eerstvolgende aflevering  verschijnt op woensdag 11 Januari. In 2023 verschijnt De Winkelhaak voortaan driemaal per week op woensdag, donderdag en vrijdag.