Verkiezingen: nieuwe procedures en geld voor toegankelijkheid

LANDELIJK – Gemeenten zijn al volop bezig met de voorbereidingen van de gecombineerde verkiezingen voor Provinciale Staten en waterschappen in maart. Met belangrijke wijzigingen ten opzichte van de vorige verkiezingen. Zoals een nieuwe procedure om de uitslag vast te stellen, en er is geld om de toegankelijkheid van de verkiezingen verder te verbeteren.

Minister van Binnenlandse Zaken Bruins Slot stuurde gemeenten onlangs een circulaire over de verkiezingen die in maart op stapel staan. En ze informeerde de Tweede Kamer in een brief over dit onderwerp. Wat moeten gemeenten weten?

Nieuwe procedure voor uitslagen

Per 1 januari is de wet Nieuwe procedure vaststelling verkiezingsuitslagen ingegaan. Een van de veranderingen is dat het college een gemeentelijk stembureau (GSB) instelt. Hier wordt de verkiezingsuitslag op gemeenteniveau vastgesteld. Daarna komen alle processen-verbaal op de gemeentelijke website.

Gemeenten ontvangen jaarlijks ruim 3 miljoen euro extra voor de uitvoering. De minister vond compensatie niet nodig op voorhand, maar dat pikte de gemeentelobby niet.

De wet verkleint de kans dat een hertelling nodig is of dat een verkiezingsuitslag niet klopt. Deze infographic laat de veranderingen bij het vaststellen van verkiezingsuitslagen zien.

Toegankelijkheid verkiezingen

Om de toegankelijkheid van verkiezingen verder te verbeteren, besloot het kabinet dat gemeenten eenmalig in totaal 2,7 miljoen euro krijgen. ‘Met deze bijdrage ondersteunen we het werk dat gemeenten daarin doen dan ook met een financiële impuls,’ aldus minister van Binnenlandse Zaken Bruins Slot.

Gemeenten krijgen hun deel op basis van aantal inwoners. De tegemoetkoming kan bijvoorbeeld gaan naar rolstoeltoegankelijke stemlokalen of de aanschaf van een stemmal. In de toolkit verkiezingen staat meer over toegankelijkheid, inclusief communicatiemiddelen om kiezers hierover te informeren.

Coronamaatregelen

Op dit moment is er volgens Bruins Slot geen noodzaak om bij de verkiezingen coronamaatregelen te nemen. Wel adviseert het ministerie preventief kuchschermen in de stemlokalen te plaatsen. Die schermen hebben gemeenten al door het gebruik bij eerdere verkiezingen.

BZK vraagt daarnaast om minimaal één plaatselijk stemlokaal zo ruim in te richten dat kiezers afstand kunnen houden, net als bij de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2022. Gemeenten bepalen zelf hoeveel stemlokalen ze op die manier inrichten. Verder is het toegestaan voor kiezers, stembureauleden en tellers om gebruik te maken van persoonlijke beschermingsmiddelen zoals een mondkapje.

Tijdelijke wet assistentie bij stemmen

In 2021 werd aangekondigd dat in tien tot vijftien gemeenten een experiment zou starten om kiezers met een verstandelijke beperking te assisteren bij het stemmen. De Kiesraad wil het experiment het liefst uitbreiden naar alle gemeenten, en dat het sneller wordt afgerond dan binnen de beoogde vijf jaar.

Maar uitbreiding van deze stemhulp lukt niet al in maart, want het wettelijke kader daarvoor ontbreekt nog. Er is een wetsvoorstel in consultatie gegaan, maar volgens de minister levert uitbreiding van hulp in het stemhokje nu te veel dilemma’s op. De minister overweegt nog wijzigingen aan te brengen in het voorstel en de Raad van State moet nog advies uitbrengen.

Laura Wennekes (Gemeente.nu)