Onderdendam (Gr. ) Vrijdag 27 Januari 2023, 06u35 ( Wintertijd ) :

“NO- wind. Windkracht 3. Zwaar bewolkt. Een wolkendek dat zich over de ganse hemelkoepel uitstrekt en voor het grootste deel aansluit aan de horizon. Alleen in het oosten is dat niet het geval. Daar glinsteren de rode toplichten van de drie windmolenparken als robijnen in het donker. Ik zei ‘ donker‘maar juist daar laten zich heel voorzichtig streepjes licht zien,donkergrijs van kleur. Het is nog heel vroeg maar voor het eerst komen er barstjes in de dominantie van de duisternis. Sinds begin oktober van het vorig jaar wandel ik in het donker. Vandaag voor het eerst ervaar ik dat het tij wat begint te keren. Het gaat wel heel langzaam. Maar we vergeten door de hoge temperaturen van een week geleden dat we pas in een van de laatste weken van Januari zitten. De koude Februarimaand moet nog komen. Vorig jaar lag er nog sneeuw in April. Met onze hond Nantske klim ik het houten bruggetje over het Boterdiep op. Het is al druk op de weg achter me. Forenzen:  een paar, klussers :  heel veel. Soms lijkt het wel of de dorpen om ons heen louter bevolkt worden door  installateurs, mensen die bij dakdekkers of loodgieters werken. Of een voeg – of schoonmaak bedrijf runnen als zzp- er. Een enkeling heeft de hele dag een diamantboor in de hand. Landbouwcombinaties :  vanochtend geen . Wel een lege bus, lijn 61. . Alles rijdt  richting Groningen. Het zijn de dorpelingen die de stad bouwen en onderhouden. Af en toe bij mijn spaarzame tochtjes naar de stad, staan ze daar pontificaal: Dietvorst uit Bedum midden in een van de winkelstraten aan het werk. Felle bouwlichten flitsen aan op de dam naar een van de percelen van Sieb- Klaas Iwema. Er wordt daar een overlaat of doorlaat gebouwd door het Waterschap. Nog even kijk ik rond. Er staat een gemene  wind uit het noordoosten, die een verblijf acht meter boven het kanaal onaangenaam maakt. Tersluiks kijk ik naar beneden, naar het zwart water. De wind maakt dat het water flink gaat golven. Het licht van de straatlantaarns word wild over  het oppervlak geveegd. Er is veel weerschijn vanuit Bedum, valt te constateren. Genoeg kou hier boven geleden. Met Nantske aan de lijn , ga ik heel voorzichtig de zestien treden af. Toch weer hardop tellend omdat ik snel afgeleid ben.

Radioreclame

De jonge es [ Fraxinus excelsior L.  ] in de berm, zes tot zeven jaar oud , wordt als een heel fijn vertakt silhouet afgetekend tegen het ochtendgloren. In de tussentijd is het weer een fractie lichter geworden. Het pad voor me, heel verrassend profiteert daar helaas niet van. Ik kan nog geen acht meter voor me uitkijken. Snap niet hoe dat kan. Met zo’n flinke weerschijn vanuit Bedum moet er toch iets van dat licht deze kant opkomen, ook al verliest dat veel van zijn kracht onderweg. Je zou er een mooie natuurkundige som op los kunnen laten. Hoeveel lux verliest weerkaatst licht naar zijn nieuwe bestemming onderweg. Drie keer meten: in de drukbevolkte Bedumerwijk ter Laan, hier op het pad op ooghoogte en aan de grond. Heel veel lichtverlies is het geval, zo blijkt op het eerste gezicht. Ik kan maar vijf meter  de rand van het weiland zien. Het ziet eruit als een donkere streep. Daarna smelt alles , pad , wei en lucht samen tot een inktzwart geheel. Niet dat me dat afschrikt. Ik ben een liefhebber van de duisternis. In mijn ooghoek houd ik de loop van de sloot goed in de gaten. Als ik een meter of vier afstand hou, kan me weinig overkomen. In de berm speurt Nantske naar wat jonge loten kweekgras [ Elytrigia repens L. ] . Ik ben bang dat ze zich tevreden moet stellen met gras van vorig jaar. De bodem is door de vrieskou zo onderkoeld  dat het gras nog niet groeit. Pas boven de zeven graden beginnen de zoden uit te lopen. Ik hoor de tanden van onze hond knarsen wanneer ze het taai geworden kweekgras afknipt met een paar harde knauwen. Honden eten dit soort gras omdat het de maagwand prikkelt waardoor ze gaan overgeven en op die manier het dode haar dat ze bij het likken naar binnen krijgen , kwijt raken. Het silhouet van de eerste meidoorn komt in zicht . Dan moet ik dicht bij de plek zijn waar het pad afslaat naar rechts. Ik sla af en zet er flink de pas in. Het is waterkoud. Kou, die diep door al mijn laagjes kleding doordingt. En waar tegen weinig bestand is. Moet me dus warm gaan lopen. Ver weg in het zuidwesten prijkt de ‘ Kerstverlichting ‘weer op de poedertoren van  het zuivelcomplex van Friesland Campina . Daar worden melkpoeder en kaas gemaakt. En allerlei restproducten voor de voedingsindustrie. Brengt me op een actueel punt , bovendien is het vandaag  Vrijdag. Op deze laatste aflevering van de week wil ik een nieuwsfeit iets meer toelichten. Eigenlijk is het geen echt nieuws , het gaat om een radioreclame.

Een margeproduct

Ik weet niet of het jullie is opgevallen maar overdag hoor je op NPO Radio1 steeds een reclame- uiting waarin een beschaafde radiostem stelt dat we toch moeten zorgen dat we kunnen blijven eten in Nederland. Dat kan alleen maar wanneer we “de boeren niet laten stikken “  en  “deze nog een toekomst geven in ons land.” Daarbij wordt naar twee hashtags verwezen  #laatdeboernietstikken en #info@geefboerentoekomst.nl. Wanneer je de laatste aanklikt , kom je op een kieswijzer met heel algemeen geformuleerde vragen. Zo kun je antwoord geven op de vraag:  “Ik vind dat Nederlands eten betaalbaar moet blijven voor iedereen “. Je kunt dan met ‘Ja ‘en ‘Nee ‘antwoorden. Al meteen wordt de bezoeker hiermee op het verkeerde been gezet. ‘Nederlands eten ‘suggereert ‘eten dat in Nederland verbouwd, verwerkt en verkocht wordt. Bezoek een willekeurige supermarkt of ga zelf eens na wat je iedere dag eet. De harde tarwe voor pasta en de rijst op de gemiddelde Nederlandse eettafel worden hier niet geteeld. Net zo min als de meeste kipfiletjes uit Nederland komen. De laatste kwamen voor de oorlog meestal uit Oekraïne. Evenmin als de tomatensauzen voor de pasta en de potten chutneys voor bij de rijst. We zijn al lang geen aardappelen, vlees en groenten- land meer . Mexicaanse wraps worden elders gemaakt. En de bonen in het Mexicaanse eten worden hier ook niet geteeld. Het is nog maar de vraag of het draadjesvlees naar Oma’s sudderrecept rundvlees is, dat niet toevallig uit Argentinië of Ierland  komt.  Wat #info@geefboerentoekomst.nl  uithaalt met de kiezer is een retoucheertruc. Weggepoetst wordt de actuele situatie op de Nederlandse voedingswarenmarkt. Wij importeren en exporteren internationaal als de ziekte. De grote spelbepalers daarin, exporteurs en importeurs van vlees, groenten en zuivel zien Nederlandse agrarische producten, uitgezonderd zuivel, pootaardappelen en uien, als een margeproduct.

Mous

Een voorbeeld illustreert goed hoe onze eetgewoonten veranderd zijn. Een van de weinige boeren die nog mous teelt, oftewel boerenkool werd gisteren geïnterviewd in  Noord Vandaag, het nieuwsprogramma van RTV- Noord : https://www.rtvnoord.nl/tv/aflevering/noord-vandaag/98558 . Henk Stavenga teelt op zeggen en schrijven één hectare grond bij het Groningse dorp Mensingeweer 26.000 boerenkoolplanten en verkoopt ze op aanvraag aan particulieren en de groothandel. Ik woon nu acht en twintig jaar in Onderdendam. Toen Geliefde en ik hier kwamen wonen in 1995 , kwam je vanuit Groningen op weg naar huis eerst door de dorpen Noord- en Zuidwolde. Zo ver het oog reikte stonden de percelen daar toen vol met boeskool: witte kool voor het maken van zuurkool. En rode kool. Voor beide koolsoorten heb je flink wat tijd nodig om ze klaar te maken. Nu zie je daar nauwelijks meer percelen met kool. Het gemakskoken wat Nederlanders doen tegenwoordig, snel eten maken binnen minder dan een half uurtje, ziet geen gat meer in het bereiden van deze  Nederlandse seizoensgroente. Al heel lang bestaat het gemiddelde voedselpakket in Nederland maar voor een fractie uit producten die in Nederland geteeld en geproduceerd zijn.  Het grootste deel van wat wij dagelijks eten komt uit het buitenland. Zelfs de tarwe voor ons brood  komt uit Frankrijk.  En dat is niet al decennia zo. Al eeuwen is dat het geval. Sorry, dat ik het moet zeggen, wanneer je de  kieswijzer acher info@geefboerentoekomst.nl aanklikt en op alle antwoorden Ja zegt stem je op een partij die een tijdsbeeld presenteert dat volkomen niet meer past bij deze tijd. In 2023 geeft geen Nederlander meer een cent voor de slogan : Koopt Nederlandschen waar, dan helpen wij elkaar ‘. Doen alsof boeren wel varen bij een uitsluitend Nederlandse afzetmarkt is lachwekkend,wanneer je bedenkt dat de hele agro- productie voor meer dan 80% , onbewerkt of bewerk, naar het buitenland gaat, met als grootste afnemer Duitsland. De mensen achter deze kieswijzer zijn of van lotje getikt of ze denken met dit soort volksverlakkerij flink wat zetels voor de Provinciale Staten in de wacht te slepen. Ik vrees dat het laatste meer het geval is…….…(wordt vervolgd )

Iedere ochtend tussen 04u00 en 07u00 doet Kees Willemen, journalist en (politiek ) tekenaar uit Onderdendam (Gr.) een ‘Winkelhaakje ‘. Dat is een wandeling van ongeveer 25 minuten met zijn hond Nantske ( een elf jaar oude Golden Retreiver – jachtlijn ) aan de oostkant van het Boterdiep in Onderdendam, een klein dorp van 595 inwoners, 14 kilometer ten noorden van de stad Groningen.