Kan de PvdA het juk van zich afschudden?

Twee maanden voor de verkiezingen een nieuwe lijsttrekker, de afgelopen vier jaar veroordeeld tot een rol in de oppositie en tegenvallende peilingen. Ja, de Partij van de Arbeid heeft wel eens betere tijden gekend. Kunnen de sociaaldemocraten het tij nog keren met nieuw leiderschap en een linkse agenda?

Het bikkelharde oordeel van de commissie in zake de toeslagenaffaire heeft Lodewijk Asscher doen besluiten om terug te treden als lijsttrekker van de PvdA. De druk op Asscher liep voorafgaand aan zijn besluit intern flink op. Een groep kritische PvdA-leden eiste het vertrek van Asscher. Een motie van wantrouwen werd uiteindelijk verworpen, maar kreeg wel 33 procent van de stemmen. Het vertrek van Asscher werd snel opgevolgd door de aanstelling van Lilianne Ploumen als nieuwe lijsttrekker van de partij. De 58-jarige politica uit Maastricht staat voor een enorme opgave. De partij zit in het slop. Na de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 werden de sociaaldemocraten veroordeeld tot een rol in de oppositie met ‘slechts’ 9 zetels. Op dit moment staat de partij op zo’n 11 zetels in de peilingen, Ploumen &Co moeten nog hard aan de bak.

PvdA kan vanuit underdog positie verrassend voor de dag komen

De afgelopen jaren is de PvdA echter vaker vanuit een underdog positie verrassend voor de dag gekomen. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2012 ging Nederland massaal ‘strategisch’ stemmen. Links Nederland gaf haar steun aan de PvdA, de rechterflank deed hetzelfde bij de VVD. Uiteindelijk verloor de PvdA nipt. Dat de twee partijen daarna alsnog samen gingen werken laten we maar even buiten beschouwing. In 2019 werd de partij bij de Europese Parlementsverkiezingen zelfs de grootste partij van Nederland. Het stemmenkanon Frans Timmermans trok ongeveer 20 procent van de stemmen, omgerekend zouden dat zo’n slordige 30 zetels in de Tweede Kamer zijn. Enfin, sluit de sociaaldemocraten nog maar niet uit.

In het verkiezingsprogramma pleit de partij ‘’voor een eerlijker en fatsoenlijker Nederland’’. Het minimumloon moet stapsgewijs omhoog naar 14 euro per uur en bedrijven die winst uitkeren aan aandeelhouders worden verplicht om ook een deel aan het personeel uit te keren. Ook de uitwassen van de ‘platformeconomie’ moeten worden aangepakt. ‘’Bedrijven zoals Deliveroo en Uber worden verplicht hun medewerkers fatsoenlijk te betalen, te verzekeren tegen ziekte en arbeidsongeschiktheid en opbouw van pensioen.’’ Daarnaast moet de winstbelasting voor multinationals worden verhoogd en komt er een nieuwe belasting op het vermogen van miljonairs.

De basisbeurs voor studenten moet weer worden ingevoerd

In de zorgsector wil de PvdA de marktwerking, concurrentie en verspilling aanpakken. Het eigen risico moet stapsgewijs worden afgebouwd naar 0 euro en zorgverzekeraars mogen geen winst meer aan aandeelhouders uitkeren. Daarnaast moet er een herwaardering van de sector plaatsvinden. ‘’De medewerkers in de zorg verdienen meer salaris, minder werkdruk en meer collega’s.’’ Deze lijn wordt doorgetrokken naar het onderwijs. Het lerarentekort moet worden aangepakt, de werkdruk moet worden verlaagd en de loonkloof tussen het basisonderwijs en speciaal onderwijs ten opzichte van het voortgezet onderwijs moet worden gedicht. Ook de basisbeurs voor studenten moet weer worden ingevoerd en kinderopvang moet voortaan gratis zijn.

De ‘prins Bernard-belasting’ zorgde eind vorig jaar voor de nodige ophef. Marketingtechnisch een geslaagde zet dus, al vonden velen het onder de gordel. De belasting is bedoeld om huisjesmelkers aan te pakken. ‘’Huizen zijn om in te wonen, niet om te verzamelen.’’ Met een ‘Nationaal Woningbouw Plan’ wil de PvdA elk jaar minimaal 100.000 betaalbare woningen bouwen om het woningtekort tegen te gaan. Ook moeten de huren bevroren worden zolang de coronacrisis loopt.

Er moet het ‘Herstelfonds Groningen’ worden opgericht met een budget van 10 miljard euro

Om de gevolgen van de aardbevingen aan te pakken moet er een crisisaanpak komen die uit vier delen bestaat: allereerst moet er een ‘Herstelwet Groningen’ komen. Deze wet moet gemeenten de mogelijkheid bieden om wijk- en dorpsvernieuwingsprojecten uit te voeren. ‘’Op basis van deze wet wordt er per straat, wijk en dorp een toekomstplan gemaakt waar bij de keuzes van inwoners leidend zijn. Dit wordt wettelijk gewaarborgd.’’ Ten tweede moet het ‘Herstelfonds Groningen’ worden opgericht met een budget van 10 miljard euro. Hieruit moet zowel de wijkvernieuwing als de schade en versterking van alle gebouwen worden gefinancierd. ‘’Gemeentebestuurders zijn verantwoordelijk voor de besteding van de middelen. Zij leggen verantwoording af aan de gemeenteraad.’’ Ten derde moet er toekomstperspectief worden geboden. Er moet naast de wijkvernieuwing en leefbaarheid ook worden geïnvesteerd in de sociaaleconomische toekomst van Groningen. Hieronder valt de bestrijding van ongelijkheid, investeren in een duurzame economie en het scheppen van werkgelegenheid. En als laatste moet er verantwoording worden afgelegd voor de ontstane situatie. Daarom moet er volgens de PvdA een parlementaire enquête komen. De commissie moet onderzoek doen naar de periode vanaf 1960 tot heden. De rol van oliebedrijven, de overheid, toezichthouder en de politiek moet onder de loep worden genomen.

De PvdA wil de rekening van de klimaatcrisis neerleggen bij de vervuilers. Met een Europese CO2-belasting moet de rekening bij de grote vervuilers in de industrie worden gelegd. Alle kolencentrales moeten in 2025 gesloten zijn. Kernenergie ziet de partij echter niet als een duurzaam alternatief: ‘’Kernenergie is duurzaam noch veilig en daarmee ongeschikt voor onze toekomstige energievoorziening.’’ De Nederlandse kerncentrale in Borssele moet zo snel mogelijk worden gesloten, aldus de PvdA. In het verkiezingsprogramma worden veel huidige energiebronnen afgekeurd, een alternatief wordt er echter nauwelijks geboden. De partij wil zich blijkbaar (nog) niet profileren in de maatschappelijk gevoelige discussies over bijvoorbeeld de bouw van windmolens (op zee).

Of de Partij van de Arbeid ook een rol van betekenis kan spelen in de coalitieonderhandelingen hangt in grote mate af van haar verkiezingsresultaat. Er is nog veel werk aan de winkel voor de sociaaldemocraten. Het verkiezingsprogramma is duidelijk ten aanzien van onder meer de aanpak van de ongelijkheid en de aardbevingsschade in de provincie Groningen. Op het gebied van het toekomstige klimaatbeleid houdt de PvdA een flinke slag om de arm. Kan de partij zich genoeg onderscheiden?

Julian Uil