Aan de vooravond van de verkiezingen heeft het CDA goud in handen. De nu cruciale posten Financiën en Volksgezondheid worden bekleed door twee CDA-bewindspersonen en de aanjager van de toeslagenaffaire is ‘hun’ Pieter Omtzigt. Weten de christen-democraten dit om te zetten in electorale winst of struikelen zij over de omvang en aanpak van de coronacrisis?
Sinds het vertrek van Sybrand Buma als lijsttrekker van het CDA in 2019 is deze post onderwerp van discussie. De partij had twee beoogde kroonprinsen, namelijk Wopke Hoekstra en Hugo de Jonge. Het was vorig jaar dan ook een grote verrassing voor de buitenwereld dat Hoekstra de strijd om het lijsttrekkerschap niet aan ging. Hoekstra vond zichzelf geen ‘beroepspoliticus’. Uiteindelijk stonden Hugo de Jonge, Pieter Omtzigt en Mona Keijzer tegenover elkaar. Het werd een nek-aan-nekrace tussen De Jonge en Omtzigt. Omtzigt was als ‘dossiervreter’ geliefd bij kiezers, De Jonge werd door het partijbestuur beschouwd als de veilige keuze. Er waren twee rondes voor nodig, maar uiteindelijk won De Jonge nipt met 50.7% van de stemmen van Omtzigt. Nog geen vijf maanden later gaf De Jonge zijn leiderschap van het CDA alweer op. De functie kon naar zijn mening niet verenigd worden met zijn taak als minister van Volksgezondheid in de bestrijding van het coronavirus. Uiteindelijk werd Wopke Hoekstra (minister van Financiën) toch de beroepspoliticus die hij niet wilde worden. Onder zijn leiderschap gaat het CDA de aankomende Tweede Kamerverkiezingen in.
Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 behaalde het CDA 19 zetels. Hiermee werd het samen met D66 de derde partij van Nederland. Na de afwezigheid van het CDA in het kabinet Rutte II, traden de christen-democraten weer toe tot het centrum van de macht in het kabinet Rutte III. Van oudsher wil het CDA zich profileren als de middenpartij die onder andere opkomt voor de belangen van de landbouwsector. Het CDA heeft in veel agrarische gebieden een grote achterban. Het kreeg in Rutte III echter veel kritiek omdat men vond dat het CDA niet genoeg opkwam voor deze sector. In het verkiezingsprogramma probeert men dan ook een balans te vinden tussen enerzijds de verduurzaming en anderzijds de landbouw.
De invloed van Hoekstra is gelijk zichtbaar in het programma van het CDA. In het concept-verkiezingsprogramma (onder De Jonge) stond nog dat de partij voorstander was van het verhogen van het minimumuurloon met 10%. Bij nader inzien is ‘’een gerichte lastenverlaging’’ toch een betere oplossing volgens de partij. Sociaal-economisch zorgt Hoekstra dus voor een wat rechtsere koers.
De partij richt zich sociaal-economisch op de middeninkomens, in het bijzonder op starters en jonge gezinnen. Bij toekomstige lastenverlagingen wil de partij ‘’prioriteit aan lagere lasten voor gezinnen met kinderen geven’’. Daarnaast moet de kinderopvang rechtstreeks door de overheid betaald worden met een ‘’inkomensafhankelijke bijdrage’’ voor de ouders. Jongeren en starters worden misschien wel het hardst geraakt door het enorme woningtekort. Tot aan 2030 wil het CDA één miljoen huizen bouwen waarvan een kwart van deze huizen bestemd moet zijn voor deze groep. Veel van deze huizen wil het CDA bouwen in krimpgebieden. In en rondom de steden is dan ook weinig ruimte voor extra woningen. Door deze impuls wil het CDA van de krimpgebieden groeiregio’s maken. Deze gebieden moeten door middel van snelle treinverbindingen goed bereikbaar zijn.
“Meer tijd en ruimte voor lesontwikkeling”
In het onderwijs zijn er een aantal zaken die het CDA rigoureus aan wil pakken. De partij pleit voor ‘’een nieuwe basisbeurs in de plaats van het huidige leenstelsel’’. Om laatbloeiers meer kansen te geven moet er meer ruimte zijn voor gecombineerde schooladviezen en verlengde brugklassen. In Nederland zijn er 2.5 miljoen mensen die problemen hebben met lezen en schrijven. Om dit aan te pakken zijn er volgens het CDA ‘’innovatieve taalprogramma’s en laagdrempelige hulpverlening via gemeenten en op de werkvloer’’ nodig. Ook de herwaardering van leerkrachten is iets wat de partij wil stimuleren. ‘’Meer tijd en ruimte voor lesontwikkeling, minder administratieve voorschriften en een goed salaris.’’
De toeslagenaffaire en de afhandeling van de aardbevingsschade in Groningen hebben ervoor gezorgd dat veel mensen geen vertrouwen meer hebben in de overheid. Volgens het CDA heeft het liberale pleidooi ervoor gezorgd dat de overheid minder is gaan doen door bezuinigingen en privatiseringen. Hetgeen wat de overheid wel voor zijn rekening nam is vaak verwaarloosd en daar ondervonden de burgers, maar nu ook het kabinet de gevolgen van. Daarom pleit het CDA voor een nieuw sociaal contract tussen burgers, overheid en de markt.
De marktwerking heeft van de patiënt een nummertje gemaakt. Het CDA is dan ook duidelijk over de toekomstplannen van deze sector. ‘’Wij willen af van ingewikkelde aanbestedingen, verkeerde financiële prikkels en productietargets die alleen maar leiden tot onnodige behandelingen. Winstuitkeringen in de zorg worden verboden en medisch specialisten komen in loondienst.’’
De coronapandemie heeft laten zien dat Nederland allerminst op een volksgezondheidcrisis voorbereid was. Net als bij defensie wil het CDA reservisten aanstellen in de zorg. In een gezondheidscrisis kan deze groep het overige medisch personeel ondersteunen. Ook moet de productie van geneesmiddelen en medische hulpmiddelen waar nodig worden teruggehaald naar Europa en legt Nederland een ‘’strategische voorraad’’ aan voor noodsituaties.
Aanpak klimaatverandering lastig
Het CDA vindt het zichtbaar lastig om een goede balans te vinden tussen de aanpak van de klimaatverandering en om tegelijkertijd de traditionele achterban niet in het harnas te jagen. De stikstofcrisis heeft de boeren het gevoel gegeven dat Nederland ze liever kwijt dan rijk is. Het CDA is van mening dat innovaties uit de sector zelf moeten komen en dat de overheid ‘’duidelijke langjarige duurzaamheidsdoelen’’ vast moet leggen die de boeren perspectief kunnen bieden. De partij wil zich conformeren aan de klimaatdoelstellingen uit het Verdrag van Parijs en de Klimaatwet in Nederland.
In de peilingen staat het CDA nu op zo’n 16 zetels, 3 minder dan in 2017. Weet het CDA zich weer in het centrum van de Nederlandse politieke macht te spelen?
Julian Uil
