Het hek is dicht, een ketting en hangslot. Je moet het weten dat er in de bossage aan de Netlaan in Winsum sinds 1867 een Joodse begraafplaats ligt. Een Bet Olam (huis van de eeuwigheid) of een Bet Kevarot (huis der graven). Ik sta te prutsen met het Hebreeuws-Engels woordenboek, dat ik meegenomen heb om de teksten op de graven woord voor woord te ontcijferen. Hebreeuws lezen is niet zo moeilijk, doorzicht krijg je door er aan te werken. Bajit, huis, herkenbaar in het bargoens bajes, gevangenis, eigenlijk ook een huis, huis van bewaring. In een samenstelling wordt het Bet, bet-lechem, Bethlehem, huis van het brood.
Olam, olamim in het meervoud. Komt 448 keer voor in de Thora, het Joodse Oude Testament. Eeuwig, zonder begin en zonder eind. Eeuwigdurend, met een begin maar geen eind. Ik heb een Engels woordenboek nodig om het Hebreeuwse woordenboek te snappen. Christenen herkennen het in gebeden met de slotzin: Tot in de eeuwen der eeuwen. Amen. Et in saecula saeculorum. Zo is het (Amen is weer Hebreeuws).
De olam begint, in Genesis 1,1. In het begin was de aarde woest en ledig is, “weha’arets hajeta tohoe wabohoe ” Het is de enige plaats in de Schrift waar die woorden tohoe wabohoe, woest en ledig voorkomen. Een braggelbak, en bende, een wanordelijk gedrocht. Het is de Eeuwige die voor de tijd waarvan wij de afloop niet kennen, die woestheid en ledigheid heeft geschapen tot de wereld waarin we leven, een schepping die voortduurt tot in de eeuwen der eeuwen. Het Bet Olam aan de Netlaan is een huis waar mensen wachten op het aflopen van de tijd, op de nieuwe tijd die daarna komen zal, zou je kunnen zeggen.
Er staat een bordje bij het hek waarop staat waar je de sleutel kunt ophalen. Het hek en de begraafplaats is een rijksmonument. 50 Joden werden er begraven, in het huis van de graven, in afwachting van de eindtijd.
In 1941 is de laatste grafsteen opgericht. En toen stond hier de tijd stil. Er waren geen mensen meer om er te begraven. Zonder mensen is er geen tijd meer./BM
