Onderdendam ( Gr. ) Vrijdag 30 September 2022, 07u10 ( Zomertijd ):
“ N- wind. Windkracht 1. Helder. In het oosten een wolkendek. Maar best lastig waar te nemen. Want er hangt opnieuw mist. Mistbanken van een ruim tien meter hoog. En het is al uitgebreid licht. Nog maar een keer, nu voor echt de laatste maal . Ik heb mezelf gedwongen een uur later op te staan om energiekosten te sparen nu alles zo onwaarschijnlijk duur is geworden. Daardoor kan ik niet meer op mijn vaste tijdstip net of rond voor zes uur lopen. Dan is het nog donker. De verwarming gaat ook niet meer aan hier op mijn kamer. Met angst en vreze wachtten Geliefde en ik de voorschotrekening van Eneco af. Die komt 1 november hebben wij via de radio moeten vernemen. Grote bedrijven doen steeds minder moeite om een behoorlijke communicatie richting klanten op te bouwen. Terug naar vanochtend. Met onze hond Nantske sta ik op de brug over het Boterdiep. De lichten van de spoorbrug van Bedum zijn niet te zien. Maar heel raar, ik kan gewoon het dorp inkijken. Geen spoor van mist. Twee zwarte kraaien [ Corvus corone L. ] zitten op de windvaan van de toren van DE KERK en krassen een paar keer. Naast me beneden raast het forenzenverkeer over de Bedumerweg richting Groningen. In de meeste auto’s zit maar een bestuurder. We hebben het verkeer in ons land door de lobby van de oliegiganten zo ingericht dat de tram- en spoorlijnen vanuit Groningen de provincie in praktisch zijn verdwenen en iedereen over zijn eigen heilige fossiele brandstof slurpende koe beschikt.
Perronkaartje
Een van mijn grootouders, om precies te zinj, de vader van mijn moeder Mies van der Burgt werkte bij de Nederlandse Spoorwegen van naar schatting 1920- 1958. Als conducteur. Wanneer we dat laatste zeiden , wijlen mijn oudste zus en ik , kregen we onmiddellijk een klets voor de kop. ‘Hoofdconducteur ‘baste Opa van der Burgt dan. Hij was een indrukwekkende verschijning , wit haar en een omvangrijk embonpoint. Mijn grootste vreugde als zesjarig kind was met hem het perron van een station op te open. Dat kon zo maar. Hoezo ? Dat kan nu toch ook? In die tijd eind veertiger jaren van de vorige eeuw, moest je om je geliefden uit te zwaaien een perronkaartje kopen. Dat kostte aanvankelijk slechts een stuiver; later een kwartje. Bij de ingang van de perrons werd de toegang naar alle perrons bewaakt door een spoorwegmedewerker in een houten hokje met glazen ramen, mooi lichtbruin gevernist en vormgegeven. Die knipte met een reusachtige tang in je perronkaartje een gaatje Het mooie van met mijn opa naar het station in Eindhoven gaan, waar hij woonde, was dat wij na een groet en een praatje met de beambte in uniform gewoon zonder kaartje mochten doorlopen. Want hij was, zelfs met pensioen , nog steeds lid van de Grote Spoorwegfamilie, die het nog onverdeelde NS toen nog was. Gebouwen, spoorlijnen en treinen waren toen nog in een hand. En niet twee bedrijven Pro Rail en NS zoals sedert 2005. We gingen dan kijken naar de in mijn ogen indrukwekkend dampende stoomlocomotieven. Het geluid en de geur van neergeslagen steenkolenrook op ijzer kan ik nu nog ruiken.
Het is Vrijdag vandaag. Dat wil zeggen dat ik een onderwerp heb uitgekozen om wat dieper op in te gaan. Vandaag gaat het om verdwenen spoorlijnen. Want tja als olieconcerns maar hard genoeg drammen in Den Haag raken regeringen er van zelf van overtuigd dat ze relatief goedkoop openbaar vervoer, ook nog eens aardig duurzaam, moeten inwisselen voor asfalt , vervoersmiddelen in particulier bezit die aangedreven worden met fossiele brandstof en die lekker veel verstopte wegen opleveren die dan weer verbreed moeten worden. .Ik put uit een paar bronnen. Maar eerst de huiveringwekkend lange lijst van treintrajecten in Nederland die inmiddels opgeheven zijn .
De link is te vinden op Wikipedia : https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_opgeheven_spoorlijnen_in_Nederland
Hieronder een lijst van opgeheven spoorlijnen in Nederland sinds 1968:
(de hieronder vermelde spoorlijnen zijn opgebroken, tenzij anders vermeld)
1968
Sneek– Bolsward (Tramlijn Sneek – Bolsward)
Heerenveen– Lemmer (Tramlijn Heerenveen – Joure en Tramlijn Joure – Lemmer)
Warmenhuizen– Alkmaar (tramlijn Schagen – Warmenhuizen – Alkmaar)
1970
Enschede-Zuid– Broekheurne
Wapenveld -Hattem
1971
Kruispunt Beugen– Gennep
1972
Ternaard– Dokkum-Aalsum (Dokkumer lokaaltje)
Doetinchem– Zelhem
Neede– Borculo
Apeldoorn – Epe – Heerde – Hattem – Hattemerbroek
Sint Pancras– Broek op Langedijk
Winterswijk – Neede
Amsterdam Haarlemmermeer– Amstelveen – Bovenkerk; sinds 1975/1997 in gebruik bij de Electrische Museumtramlijn Amsterdam
Bovenkerk– Uithoorn, tot 1981 gehandhaafd als verbinding met Schiphollijn)
Aalsmeer– Aalsmeer Oost
Leiden– Leiden Heerensingel
Goor Zuid– Goor West
Glanerbrug – Losser
Woudenberg-Scherpenzeel– Rhenen (alleen Woudenberg-Scherpenzeel – Veenendaal opgebroken; Veenendaal – Rhenen in 1981 weer in gebruik genomen)
Enschede Noord– aansluiting voor industriegebied)
Boekelo– Haaksbergen (niet opgebroken; sinds 1971 in gebruik bij de Museum Buurtspoorweg) Boekelo (verbroken door aanleg A35; resterend gedeelte nog tot ca. 1990 in gebruik als
‘s-Hertogenbosch– Raamsdonk
Gieten– Gasselternijveen – Stadskanaal (Spoorlijn Gasselternijveen – Assen)
Musselkanaal– Ter Apel
Emmen– Weerdinge
Noord Scharwoude– Noord Scharwoude Dorp
Wormerveer– Zaankade
Mill– Kruispunt Beugen
VerbindingsboogKruispunt Beugen – Maaslijn
Bilthoven– Zeist
Nijkerk– Nijkerk Haven
Goes– Hoedekenskerke – Borssele (Goes – Hoedekenskerke sindsdien in gebruik bij de Stoomtrein Goes – Borsele)
1973
Stiens– Ternaard (Dokkumer lokaaltje)
Aalsmeer– Uithoorn
Verbindingsboog Nijverdal– voormalige lijn naar Hellendoorn
Nijverdal– Nijverdal Zuid
TilburgWest – Baarle-Nassau Grens (Bels lijntje)
Geldrop– Valkenswaard Grens
Den Haag SS– Den Haag HS
1974
IJsselmonde– Putselaan – Brielselaan
Enschede– Enschede-Zuid
Eindhoven– Neerpelt
1975
Heerlen– Terwinselen
Brunssum (Staatsmijn Emma) – Geleen (Staatsmijn Maurits) in exploitatie bij de Staatsmijnen in Limburg
Uden– Mill
1976
Made en Drimmelen– Geertruidenberg
Delfshavense Schie– Spaanse Polder
KerkradeWest (voorheen station Spekholzerheide) – Domaniale mijn
1979
Winterswijk– Borken (Borkener baan, deels opgebroken)
1981
AmsterdamRietlanden – Doklaan
1983
Spoorpontover het IJ te Amsterdam
Zaandam– Hembrug – Amsterdam Singelgracht
Veghel– Uden
SantpoortNoord – IJmuiden (IJmondlijn), nog gebruikt voor goederenvervoer tot 1995; in 1996-1998 bereden door Lovers Rail
1984
Dieren– Eerbeek (niet opgebroken; sinds 1975 in gebruik bij VSM als Toeristische spoorweg)
1986
Uithoorn– Station Nieuwersluis-Loenen
1987
Oldenzaalzuidzijde – Oldenzaal station
EnschedeAansluiting – Enschede-Noord
1988
Simpelveld– Kerkrade Centrum (niet opgebroken; sinds 1992 in gebruik bij ZLSM als Toeristische spoorweg)
Leusdenraccordement Pon – Woudenberg-Scherpenzeel
1989
RotterdamSpaanse Polder – RMO
Watergraafsmeer– Duivendrecht (heropend in 1993)
1990
Veendam– Stadskanaal – Musselkanaal (niet opgebroken; in gebruik bij STAR als Toeristische spoorweg)
Maastricht– Lanaken (niet opgebroken; wordt heropend)
1991
Nijmegen– Kleef (Spoorlijn Nijmegen – Kleef, alleen opgebroken tussen Nijmegen en Nijmegen Heyendaal, verder grotendeels nog intact, hoewel niet berijdbaar)
1992
Herkenbosch– Dalheim
Schin op Geul– Aken (Vetschau) (niet opgebroken; in gebruik bij ZLSM als Toeristische spoorweg)
1993
Gilze-Rijen– Oosterhout (Vijf Eiken)
1996
Roermond– Herkenbosch (buiten gebruik)
1997
Leeuwarden– Stiens (Dokkumer lokaaltje) (buiten gebruik)
2000
Bad Nieuweschans– Leer (Ostfriesl) (heropend in 2002)
Nieuw Amsterdam– Schoonebeek
Nijmegen– Zetten-Andelst (reguliere reizigersdienst in 1990 stopgezet, maar nog wel incidentele treinen daarna[1])
2002
Verbindingsboog Rotterdam Noord – Rotterdam Kleiweg
Verbindingsboog Rotterdam Noord Goederen – Rotterdam Kleiweg
2005
Boxtel– Veghel (Spoorlijn Boxtel – Wesel, buiten gebruik)
2006
Hofpleinlijn(is omgebouwd tot metrolijn voor RandstadRail en Rotterdamse Metro; heeft de status van lokaalspoorweg gekregen)
Zoetermeer Stadslijn(is omgebouwd tot sneltramlijn voor RandstadRail; heeft de status van lokaalspoorweg gekregen)
2008
Oude Sloelijn, vervangen door Nieuwe Sloelijn
2010
Raccordement Den Helder Haven, 2001 voor het laatste gebruikt, 2010 grotendeels opgebroken. Deel nog in gebruik als uithaalspoor.
2011
Maastricht – Lanaken (B) goederenspoor 2007 opgeknapt 2011 buiten gebruik
2017
Hoekse Lijn(is omgebouwd tot metrolijn voor de Rotterdamse Metro, tussen Schiedam Centrum en Maassluis Centrum geschikt voor goederentreinen)
Buiten gebruik[bewerken | brontekst bewerken]
De volgende spoorlijnen zijn thans nog aanwezig, maar buiten gebruik (ook niet voor goederenvervoer of als Toeristische spoorweg):
Leeuwarden – Stiens (grotendeels opgebroken)
Nieuw Amsterdam – Schoonebeek (opgebroken)
Winterswijk – Borken (grotendeels opgebroken)
Santpoort Noord – IJmuiden (gedeeltelijk opgebroken)
Boxtel – Veghel
Roermond – Dalheim
Maar even samengevat als het om de provincie Groningen gaat:
Gieten– Gasselternijveen – Stadskanaal (Spoorlijn Gasselternijveen – Assen)
Musselkanaal– Ter Apel
Wat ontbreekt in het lijstje is de spoorlijn die o.a. langs Leens liep waar dat prachtige karakteristieke hoge witte stationsgebouw nog steeds zichtbaar is vanaf de autoweg naar Lauwersoog . En laten we niet vergeten al die fijnmazige tramverbindingen als een radiaal patroon vanuit Groningen Stad alle kanten de provincie in waarover je kunt lezen in het fraai geïllustreerde boek Groningen op de rails. Railvervoer 1850-2020 van Beno, Elzo & Rudo Hofmanv , 2014, Groningen: Uitgave Provincie Groningen ISBN 978 90 77 989753 te verkrijgen: www.inboekvorm.nl . En op de site: https://groningerboeken.nl/shop/product/louis-stiller-e-a-sporen-door-het-hogeland/ vond ik : Louis Stiller e.a., 2014 , Sporen door het Hogeland. 125 Jaar Hogelandspoor ( 1893-2018 ) ISBN 978 90 8281 4002. Ik kende het nieuwsgierig makende boek niet. Dus ik neem de beschrijving van de inhoud en de makers hierbij over uit www.groningerboeken.nl :
“ Op 26 augustus 1893 reed in de vroege ochtend de eerste trein van Groningen via Sauwerd, Winsum, Baflo, Warffum, Usquert, Uithuizen en Uithuizermeeden naar Roodeschool. Later op deze zonnige dag reed diezelfde stoomlocomotief uit de serie NS-701/755 terug naar het hoofdstation van Groningen. De Hogelandlijn was geboren. 125 jaar later bestaat deze spoorverbinding nog steeds en is hij zelfs doorgetrokken naar de zich snel ontwikkelende Eemshaven.
De Hogelandlijn is een legendarische lijn, juist omdat hij naar het kleine boerenplaatsje Roodeschool liep en daar plotsklaps ophield. ‘Ik wilde er alleen geweest zijn,’ schreef schrijver Bob den Uyl in 1979. ‘Want welke Nederlander, op inwoners van die plaats na, kan je dat nazeggen?’ Toen de Indonesische ambassadeur in de jaren zestig Groningen bezocht, dreunde hij het hele rijtje stationsnamen tot Roodeschool op, want dat had hij vroeger op school geleerd.
In ‘Sporen door het Hogeland’ is de geschiedenis van deze 26,9 kilometer lange spoorlijn opgetekend. In elf hoofdstukken reist de lezer mee door de tijd, langs de stations en de verschillende thema’s: van passagiers tot spoorpersoneel, van stoom tot diesel, van spoorveiligheid tot koffiehuizen. Plattegronden, foto’s en bijzondere verhalen brengen deze noordelijkste lijn van Nederland tot leven. Bovendien eindigt het boek met een uniek overzicht van de bedrijvigheid in de Eemshaven. Want waar geschiedenis ophoudt, begint de toekomst.
‘Sporen in het Hogeland’ werd gemaakt door de Stichting Boekgroep Noord- Groningen, bestaande uit schrijver/journalist Louis Stiller, historicus/interviewer Jan de Boer, ontwerper/vormgever Wim Witteveen, fotograaf Gerard Oostra en researcher/uitgever Henk van Welzen. Eerder maakte dit team ‘Dijkrijk – Noordpolder 1811 – 2011’ en – in iets ander samenstelling – ‘Warffum zo ‘t is, zo ‘t was’.”
Ja, ik ben gek van treinen. En nog steeds vind ik de trein ( en de bus) het meest ideale vervoermiddel. En wat een ongelooflijk drama is het dat al dit soort sociale vervoersmiddelen een voor een opgedoekt zijn. In feite is niemand wat dit betreft noit iets gevraagd. Zoals wel vaker hebben de Ministeries van Vervoer en Infrastructuur en Economische zaken het voor ons beslist. Beruchte ministeries die met grote gretigheid niet de agenda van burgers uitvoeren maar bolwerken zijn die beheerst worden door slippendragers van de fossiele grootindustrie. En met name Groningers zijn wat dat betreft ervaringsdeskundigen…………………………..( wordt vervolgd )
Iedere ochtend tussen 04u00 en 07u00 doet Kees Willemen, journalist en (politiek ) tekenaar uit Onderdendam (Gr.) een ‘Winkelhaakje ‘. Dat is een wandeling van ongeveer 25 minuten met zijn hond Nantske ( een elf jaar oude Golden Retreiver – jachtlijn ) aan de oostkant van het Boterdiep in Onderdendam, een klein dorp van 595 inwoners , 14 kilometer ten noorden van de stad Groningen.
