“ZZW- wind. Windkracht 3-4. Helder. Pikdonker. Schitterend is het buiten als ik met onze hond Nantske hoog boven het Boterdiep op het houten bruggetje sta. Vol in de wind. Gelukkig ben ik zo verstandig geweest om mijn winterjas aan te trekken. Dus koud heb ik het niet met al die lagen kleding daaronder aan. Een vracht aan sterren boven me . Maar ze stralen niet, zien er flets uit. Er moet daar hoog boven een doorzichtige nevellaag hangen. In ieder geval staat daar Orion . Links naar beneden Sirius van sterrenbeeld Grote Hond [ Canis maior ] en Procyon links boven Orion  van het parallelle sterrenbeeld Kleine Hond [ Canis minor ]. Verderop, een flink stuk meer naar links sterren van sterrenbeeld Tweelingen [ Gemini ] , Castor en Pollux genaamd.  En rechts boven Aldebaran , het inmiddels overbekende hart van het sterrenbeeld Stier [ Taurus ]. Net als gisteren is het nu al druk op de weg. Een grote landbouwcombinatie met alle schuinwerpers aan, wurmt zich heel voorzichtig door de wegversmalling bij het begin van het dorp. Het is een zogenaamde klemmer met een stapelkar daarachter. Een klemmer grijpt met twee klemmen aan lange, metalen armen de in plastic gewikkelde pakken gras van de grond en stapelt ze op een kar. Het is nu alle hens aan dek op de percelen buiten. Voor loonwerkers is dit de drukste tijd van het jaar. De laatste snee gras, voor veel melkveehouders, de vijfde, wordt nu gemaaid , op een rij geharkt en opgehaald of verpakt. Maïspercelen worden verhakseld. Akkers waar wintertarwe is geoogst, omgeploegd, geëgd en opnieuw ingezaaid. En de bietenoogst is in volle gang. Het hele machinepark van loonbedrijf Wieringa uit Bedum is de hele dag in touw. Plus een deel van de nacht. Midden in de nacht, ik ga rond 22u00 naar bed,-  voor mij is dat 01u00 – , hoor ik nog een combinatie langskomen . En vanaf  03u30 rijden ze weer af en aan. Als ik me om 05u30 sta te wassen, hoor ik twee turbomaaiers met ophaalwagens op de Bedumerweg. Een hoop mensen zien dat als hinderlijk. Dat je je daar als dorpsbewoner aanland. Wel vraag ik me af wat de aangekondigde veranderingen in de agrarische sector voor gevolgen heeft voor dit soort loonwerkbedrijven met een dergelijk omvangrijk wagenpark. Maar allereerst wat anders .

Het is Vrijdag vandaag. Dat betekent dat ik wat dieper inga op een onderwerp dat deze week langskwam. Nu moet je wel doof en blind zijn, wanneer je niet hebt meegekregen dat Johan Remkes eindelijk zijn stikstofrapport Wat wel kan heeft gepresenteerd. De vraag die daarvoor ligt is eigenlijk hoe groot is feitelijk de bandbreedte van veranderingsgezindheid in de Nederlandse agrarische wereld, die vooral de afgelopen decennia is ingesteld op bulkproductie  voor de export . En niet het voeden van de Nederlandse bevolking. Laat dat laatste vooral duidelijk zijn. Wat boerenactiegroepen ook aan leugens op dit gebied verspreiden. Niettemin, er hangt een verandering in de lucht. Er wordt gedacht in de toekomst, vooral in de akkerbouw om kleinere teeltstroken aan te leggen en samen te werken met melkveehouders . Een en ander vond ik op de site met de volgende link:

Over die site en de Nationale Proeftuin Precisie Landbouw [ NPPL ] valt het een en ander te zeggen. DE NPPL is een initiatief van niet de minsten in de agrarische sector: De Wageningen University Research ,Aeres Hogeschool in Dronten. Uitgeverij Misset in Doetinchem [ dochter van de multinational Reed/ Elsevier , is de uitgeverij van de belangrijkste vakbladen en agro- sites in Nederland  zoals Boerderij, Groenten & Fruit ,Pluimvee , TREKKER, TRACTORpool, Food & AgriBusiness en een aantal internationale titels, parallel daaraan lopend zoals bijvoorbeeld Dairy Global [ www.dairyglobal.net  ] . Beknopt komt de proeftuin op het volgende neer:

Uitgezocht wordt of het mogelijk is een samenwerking op te zetten die tot  de tegenwoordig veelbesproken term kringlooplandbouw leidt. In dit geval tussen een akkerbouwer en een melkveehouder. Zo was er niet zo lang geleden, dinsdag 30 augustus, een presentatie in de Proeftuin van Pallandt polder op Goeree-Overflakkee [ Provincie Zuid Holland ] . Het was een project van akkerbouwer Remco Wesdorp, melkveehouder Huibert Groeneveld en student c.q. akkerbouwer Martijn Groenendijk. Zij ‘ wonnen ’ begin 2021 een inschrijving van de gemeente Goeree-Overflakkee, die zocht naar een duurzame invulling van de 70 hectare poldergrond in Middelharnis. Het  telen in stroken en inzetten op kringlooplandbouw, middels een intensieve samenwerking tussen een akkerbouwer en melkveehouder, biedt volop potentie, was de kernboodschap die dinsdag. Ook werd benadrukt dat de gestelde doelstellingen – op het gebied van bodemverbetering en rondom de inzet van gewasbescherming en kunstmest – wel niet binnen drie jaar te realiseren zijn. Daarvoor is helaas méér tijd nodig. Ik citeer :

“Honderd belangstellende boeren en aanverwanten lieten ze zich bijpraten door melkveehouder Huibert Groeneveld. In de polder werden diverse akkerbouw- en veevoergewassen geteeld in een extensief bouwplan [KW. Cursivering van mij ] . (…. ) De genoemde aanpak moet onder meer leiden tot méér biodiversiteit en een reductie van de inzet van gewasbeschermingsmiddelen en kunstmest. Wat dit laatste betreft liggen de ambities hoog: de ondernemers willen de inzet van insecticiden met negentig procent terugbrengen. Daarnaast moet het fungicidengebruik [ KW: Fungicide is  vergif dat schimmels doodt ]  omlaag en willen ze op termijn geen kunstmest meer inzetten. Ook duurzaam bodembeheer is een belangrijk speerpunt. Hieraan wordt niet alleen invulling gegeven door middel van strokenteelt, maar ook door te kiezen voor niet-kerende grondbewerking [ KW: Dat wil zeggen : Niet ploegen of anders heel licht de grond omkeren ]  en in te zetten op een hoger organische stofgehalte. Bijzonder aan het project is ook dat de ondernemers met tal van partijen samenwerken: onderwijsinstellingen, onderzoeksinstituten, et cetera. Diverse presentaties waren er ook die dinsdag. Onder meer van Henk van Putten, wethouder van o.a. Landbouw en Visserij van de gemeente Goeree-Overflakkee. Dat wil dus zeggen dat de  locale overheid in deze richting wil meedenken, getuige de woorden van de wethouder “Als gemeente hebben we hoge ambities op het gebied van duurzaamheid. Daarom zochten we naar een duurzame invulling van de Van Pallandtpolder. Hiermee wilden we andere agrariërs op ons eiland ook iets aanreiken, inspireren op het gebied van duurzaamheid en innovatie. Er gebeurt op Goeree-Overflakkee al het nodige op dit vlak, en het delen van ervaringen en resultaten biedt heel veel kansen. Het is mooi dat iets soortgelijks in dit project gebeurt. En heel bijzonder is dat de ondernemers intensief samenwerken met diverse onderwijsinstellingen; scholieren en studenten hebben een actieve rol binnen de Proeftuin Van Pallandtpolder.”

Wat vooral belangrijk was , Caroline Kranse, planeconoom gemeente Goeree-Overflakkee, uitte zich op exact dezelfde wijze : ‘ De Pallandtpolder is een unieke kans om op een laagdrempelige manier te laten zien hoe akkerbouw en veeteelt kunnen samenwerken, om zo te komen tot een duurzame en meer natuurinclusieve landbouw’. “En het mooie is ook dat, door te werken met stroken van 30 tot 39 meter breed, reguliere tractoren en landbouwmachines kunnen worden ingezet [ KW : vet van mij ] . Op die manier kun je als agrariër dus relatief eenvoudig zorgen voor meer duurzaamheid”.Huibert Groeneveld vertelde dat de samenwerking tussen een akkerbouwer en melkveehouder duidelijke voordelen heeft in de praktijk. “In de eerste plaats heb ik als veehouder natuurlijk mest beschikbaar, die kan worden ingezet op de akkerbouwpercelen. Maar daarnaast speelt in de akkerbouw het probleem dat bij een voorvrucht vaak sprake is van een laag saldo. Tegelijkertijd ben ik als veehouder op zoek naar krachtvoervervangers. Daarom zijn we onder meer grasklaver en veldbonen daarvan gaan telen in de Proeftuin Van Pallandtpolder  [ KW: ( < Wikipedia :  ‘ De veldboon (Vicia faba) is een plant die behoort tot  de vlinderbloemigenfamilie  [ Leguminosae of Fabacae ] en de onderfamilie Papilionoidae respectievelijk Faboideae. Veldbonen hebben een hoog eiwitgehalte waardoor minder krachtvoer nodig is om toch tot een stevige melkgift met voldoende eiwit en vetgehalte te komen. ]. Deze verwerken wij in het rantsoen voor onze koeien. Dit is niet alleen duurzamer, maar ook goedkoper. En ook voor de akkerbouw hebben deze teelten voordelen: ze zijn namelijk prima in te zetten als voorvrucht. Er zijn mooie producties mee te halen, ze leggen stikstof vast in de bodem én er liggen mogelijkheden om de roulatie te verruimen en op die manier de ziektedruk [ KW: van de bodem ]  te verlagen.”

Daarnaast gaven de ondernemers aan dat al de nodige winst is geboekt op het gebied van biodiversiteit. Het feit dat zo’n 10% van de polder is ingericht met natuur, in de vorm van onder meer akkerranden tussen de teeltstroken en een vogel- en flora-akker, werpt duidelijk zijn vruchten af. Monitoring door Sovon Vogelonderzoek Nederland toont aan dat in de Pallandtpolder veel meer vogels aanwezig zijn dan op referentiepercelen. Dan gaat het zowel om overwinterende vogels als broedvogels. “Of de aangelegde natuur ook zorgt voor meer natuurlijke vijanden, die een rol kunnen spelen in de plaagbestrijding, kunnen we nog niet zeggen”, zei Remco Wesdorp. “Dit is wel gemonitord, maar er zijn nog geen concrete uitslagen beschikbaar. We zien wel dat de kleinere percelen c.q. stroken meer inzichten geven om plaatsspecifiek en gerichter gewasbescherming in te zetten. Daar ligt al een stukje winst.”

De ondernemers hebben ook hoge verwachtingen van de inzet van bokashi, waarmee ze dit jaar startten. Deze bokashi, die is gemaakt van bermmaaisel uit de regio, moet onder meer de bodemkwaliteit een boost geven, het organische stofgehalte verhogen en ertoe bijdragen dat minder kunstmest hoeft te worden ingezet. “Een goede bodem is cruciaal”, benadrukte Huibert Groeneveld. “Maar bodemverbetering is wel een zaak van de lange adem. Onder andere om die reden is – zoals we al verwachtten – drie jaar niet voldoende om onze doelen te realiseren. En ook voor het behalen van de doelstellingen rondom de inzet van gewasbescherming en kunstmest is een projectperiode van drie jaar niet voldoende. We hopen dan ook op een vervolg.”

Voor wie daar belangstelling voor heeft in specialistische zin , de meest recente gegevens over de bodemkwaliteit op Goeree Overflakkee zijn op te zoeken via de volgende link:

chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.dcmr.nl/sites/default/files/2021-03/nota-bodembeheer-gemeente-goeree-overflakkee.pdf

Kunnen boeren hier in Groningen meteen nagaan of de Groningse klei geschikt is voor dit soort experimenten. En toch maar een vraagje  aan het College van B& W van gemeente het Hogeland en specifiek de wethouder die Landbouw in zijn portefeuille heeft, Arjen Nolles [ Groen Links }  . Waarom steken jullie je nek niet wat meer uit voor een duurzamer agrarische sector? . Pleeg eens een belletje met je co;lega’s van Goeree Overflakkee.

Tenslotte , waarom dit nogal specialistisch exposé? Omdat in de media boeren steeds als emo-partijen worden opgevoerd, tuk op ruzie. En bepaalde groeperingen zijn daar natuurlijk ook erg geschikt voor. Je hoeft maar de varkensstal- miljonair Mark van den Oever, de voorman van Farmers Defence Force aan het woord te laten die over een aanstaande  burgeroorlog rept, en je hebt al gegeten en gedronken. Praatprogramma’s vinden dat soort mannen leuk net zoals het Orakel van Deventer dat tegenwoordig overal verstand van heeft,  getuige haar dagelijkse tweets. Die ik noodgedwongen volg om te weten wat de BBB nu weer voor verrassends ventileert  Dramaqueens zijn het allebei, die maar een ding willen:  intimidatie van iedereen die wat dieper nadenkt dan zij zelf. Virtuele boekverbranders zijn het,  allebei. Laat ik nou denken dat we sinds het Derde Rijk daar de buik inmiddels vol van hadden………………………………..( wordt vervolgd )